Τα χρωματα της γης κατα “Φαιδωνα” [β]
Τα χρώματα της γης κατά τον «Φαίδωνα» του Πλάτωνα
[Β]
Στο [Β] μέρος για τα «χρώματα της γης κατά τον ‘Φαίδωνα’, σας παραθέτω την ερμηνεία του σχετικού τμήματος από τον διάλογο αυτόν του Πλάτωνα.
Ακολουθεί το αρχαίο κείμενο, για όποιον θέλει να το μελετήσει, ενώ ενδιάμεσα καταγράφονται τα αναφερόμενα στο απόσπασμα αυτό χρώματα.
Προηγουμένως όμως θα ήθελα, τιμής ένεκεν, να κάνω μια μικρή αναφορά, από τα ‘ψιλά γράμματα’ της ιστορίας για τον Φαίδωνα.
Ο Φαίδωνας ήταν ένας αρκετά όμορφος νεαρός πρίγκιπας της Ηλείας που στον πόλεμο μεταξύ Ηλείας και Σπάρτης συνελήφθηκε αιχμάλωτος των Σπαρτιατών και πουλήθηκε σαν σκλάβος.
Κατέληξε δούλος σε πορνείο της Αθήνας, απ’ όπου, όταν δεν είχε υπηρεσία, το έσκαγε από το παράθυρο και πήγαινε και παρακολουθούσε τις διδασκαλίες του Σωκράτη, αλλά έφευγε ξαφνικά κατά την διάρκεια της διδαχής γιατί έπρεπε να επιστρέψει στο πορνείο.
Αυτό έπεσε στην αντίληψη του Σωκράτη ο οποίος έβαλε να παρακολουθήσουν τον νεαρό κι αφού έμαθε τι συνέβαινε παρακίνησε (κατά τον Διογένη Λαέρτιο) τον πλούσιο μαθητή του Κρίτωνα, να εξαγοράσει και ελευθερώσει από το πορνείο τον νεαρό δούλο.
Ο Φαίδωνας κατέληξε ένας από του «Σωκρατικούς» διαδόχους του μεγάλου διδασκάλου και επιστρέφοντας στην πατρίδα του ίδρυσε και διεύθυνε την Ηλειακή σχολή.
Η ερμηνεία του αποσπάσματος
Λέγεται λοιπόν, σύντροφέ μου, είπε, πρώτα απ’ όλα ότι η γη, αν έβλεπε κανείς από ψηλά το θέαμα, είναι παρδαλή, σαν τα τόπια που είναι φτιαγμένα από δώδεκα κομμάτια δέρμα, και τα κομμάτια της ξεχωρίζουν με χρώματα, των οποίων τα εδώ χρώματα, που χρησιμοποιούν οι ζωγράφοι, είναι, σα να λέμε, δείγματα.
Εκεί λοιπόν όλη η γη είναι φτιαγμένη από τέτοια χρώματα, που είναι μάλιστα πολύ πιο λαμπερά και καθαρά από τα εδώ.
Κάποιο μέρος της είναι πορφυρό, εκπληκτικά ωραίο, άλλο είναι χρυσωπό, άλλο ολόλευκο, λευκότερο απ’ τον γύψο ή το χιόνι, και τα υπόλοιπα χρώματα που την αποτελούν το ίδιο, και μάλιστα είναι ακόμη περισσότερα και ωραιότερα απ’ όσα έχουμε δει εμείς.
Γιατί ακόμα και τα βαθιά της κοιλώματα, που είναι γεμάτα νερό και αέρα, παίρνουν ένα είδος χρωματισμού λαμπυρίζοντας μέσα στην ποικιλία των άλλων χρωμάτων, έτσι που η γη παρουσιάζει μια εικόνα παντού πλουμιστή. Σ’ αυτήν λοιπόν την γη, που είναι φτιαγμένη έτσι όπως είναι, ό,τι φύεται, φύεται κατ’ αναλογίαν, δέντρα, άνθη και καρποί. Για τα βουνά πάλι το ίδιο κι οι λίθοι είναι κατά την ίδια αναλογία ωραιότεροι ως προς την λειότητα, τη διαφάνεια και τα χρώματα. Αυτών των λίθων τα εδώ πετράδια, τα πολύτιμα, είναι μόρια, το σάρδιον, ο ίασπις, τα σμαράγδια και όλα τα παρόμοια.
Εκεί δεν υπάρχει τίποτα που να μην είναι έτσι κι ακόμα ωραιότερο. Εκείνοι οι λίθοι, βλέπεις, είναι καθαροί και δεν έχουν καταφαγωθεί ούτε καταστραφεί, όπως οι δικοί μας, από τη σήψη και την αρμύρα, από τα υγρά που συρρέουν προς τα εδώ και φέρνουν στους λίθους, στο χώμα, αλλά και στα ζώα και τα φυτά, την ασχήμια και τις αρρώστιες. Αυτή λοιπόν η γη είναι στολισμένη με όλα τούτα τα στολίδια και με χρυσό, ασήμι κι όλα τα παρόμοια.
Από μόνα τους κι από τη φύση τους αποκαλύπτονται τα στολίδια αυτά, πολλά καθώς είναι, μεγάλα, σπαρμένα σε όλα τα μέρη της γης.
Το να δεις αυτή τη γη είναι θέαμα για καλότυχους θεατές.
Ακόμη, πάνω της υπάρχουν ζώα διαφορετικά και πολλά και άνθρωποι, που άλλοι κατοικούν στα μεσόγεια, άλλοι πάλι σε νησιά που περιβάλλει ο αέρας και βρίσκονται κοντά στην ξηρά.
Με μια λέξη, ό,τι είναι για μας το νερό κι η θάλασσα ως προς τις ανάγκες μας, έτσι είναι εκεί ο αέρας, κι ό,τι είναι για μας ο αέρας, είναι για εκείνους ο αιθέρας.
Στις διάφορες εποχές, πάλι, το κλίμα είναι τόσο εύκρατο που δεν γνωρίζουν την αρρώστια και ζουν πολύ περισσότερο χρόνο από τους εδώ, αλλά και ως προς την όραση, την ακοή, τη νοημοσύνη και όλα τα παρόμοια, απέχουν από μας τόσο όσο απέχει ο αιθέρας από τον αέρα ως προς την καθαρότητα.
Έχουν ακόμα για τους θεούς άλση και ιερά, όπου ένοικοι είναι πράγματι οι θεοί, και φωνές, προφητείες, τρόπους με τους οποίους γίνονται αισθητοί οι θεοί κι έτσι έρχονται σε επαφή με αυτούς, πρόσωπο με πρόσωπο.
Αλλά κι ο ήλιος, η σελήνη και τα άστρα φαίνονται σε αυτούς έτσι όπως πράγματι είναι, και η υπόλοιπη ευδαιμονία τους είναι συνακόλουθη αυτών.
Παρδαλή = ποικίλη, χρώμασιν διειλημμένη
Πορφυρό = ἁλουργῆ
Χρυσωπό = χρυσοειδῆ
Ολόλευκο, λευκότερο απ’ τον γύψο ή το χιόνι = λευκὴ γύψου ἢ χιόνος λευκοτέραν
Πλουμιστή = χρωμάτων ποικιλίᾳ
Το αρχαίο κείμενο
λέγεται τοίνυν, ἔφη, ὦ ἑταῖρε, πρῶτον μὲν εἶναι τοιαύτη ἡ γῆ αὐτὴ ἰδεῖν, εἴ τις ἄνωθεν θεῷτο, ὥσπερ αἱ δωδεκάσκυτοι σφαῖραι, ποικίλη, χρώμασιν διειλημμένη, ὧν καὶ τὰ ἐνθάδε εἶναι χρώματα ὥσπερ δείγματα, οἷς δὴ οἱ γραφῆς καταχρῶνται. ἐκεῖ δὲ πᾶσαν τὴν γῆν ἐκ τοιούτων εἶναι, καὶ πολὺ ἔτι ἐκ λαμπροτέρων καὶ καθαρωτέρων ἢ τούτων·τὴν μὲν γὰρ ἁλουργῆ εἶναι [καὶ] θαυμαστὴν τὸ κάλλος, τὴν δὲ χρυσοειδῆ, τὴν δὲ ὅση λευκὴ γύψου ἢ χιόνος λευκοτέραν, καὶ ἐκ τῶν ἄλλων χρωμάτων συγκειμένην ὡσαύτως, καὶ ἔτι πλειόνων καὶ καλλιόνων ἢ ὅσα ἡμεῖς ἑωράκαμεν. καὶ γὰρ αὐτὰ ταῦτα τὰ κοῖλα αὐτῆς, ὕδατός τε καὶ ἀέρος ἔκπλεα ὄντα, χρώματός τι εἶδος παρέχεσθαι στίλβοντα ἐν τῇ τῶν ἄλλων χρωμάτων ποικιλίᾳ, ὥστε ἕν τι αὐτῆς εἶδος συνεχὲς ποικίλον φαντάζεσθαι. ἐν δὲ ταύτῃ οὔσῃ τοιαύτῃ ἀνὰ λόγον τὰ φυόμενα φύεσθαι, δένδρα τε καὶ ἄνθη καὶ τοὺς καρπούς· καὶ αὖ τὰ ὄρη ὡσαύτως καὶ τοὺς λίθους ἔχειν ἀνὰ τὸν αὐτὸν λόγον τήν τε λειότητα καὶ τὴν διαφάνειαν καὶ τὰ χρώματα καλλίω· ὧν καὶ τὰ ἐνθάδε λιθίδια εἶναι ταῦτα τὰ ἀγαπώμενα μόρια, σάρδιά τε καὶ ἰάσπιδας καὶ σμαράγδους καὶ πάντα τὰ τοιαῦτα· ἐκεῖ δὲ οὐδὲν ὅτι οὐ τοιοῦτον εἶναι καὶ ἔτι τούτων καλλίω. τὸ δ᾽ αἴτιον τούτου εἶναι ὅτι ἐκεῖνοι οἱ λίθοι εἰσὶ καθαροὶ καὶ οὐ κατεδηδεσμένοι οὐδὲ διεφθαρμένοι ὥσπερ οἱ ἐνθάδε ὑπὸ σηπεδόνος καὶ ἅλμης ὑπὸ τῶν δεῦρο συνεῤῥυηκότων, ἃ καὶ λίθοις καὶ γῇ καὶ τοῖς ἄλλοις ζῴοις τε καὶ φυτοῖς αἴσχη τε καὶ νόσους παρέχει. τὴν δὲ γῆν αὐτὴν κεκοσμῆσθαι τούτοις τε ἅπασι καὶ ἔτι χρυσῷ τε καὶ ἀργύρῳ καὶ τοῖς ἄλλοις αὖ τοῖς τοιούτοις. ἐκφανῆ γὰρ αὐτὰ πεφυκέναι, ὄντα πολλὰ πλήθει καὶ μεγάλα καὶ πανταχοῦ τῆς γῆς, ὥστε αὐτὴν ἰδεῖν εἶναι θέαμα εὐδαιμόνων θεατῶν. ζῷα δ᾽ ἐπ᾽ αὐτῇ εἶναι ἄλλα τε πολλὰ καὶ ἀνθρώπους, τοὺς μὲν ἐν μεσογαίᾳ οἰκοῦντας, τοὺς δὲ περὶ τὸν ἀέρα ὥσπερ ἡμεῖς περὶ τὴν θάλατταν, τοὺς δ᾽ ἐν νήσοις ἃς περιῤῥεῖν τὸν ἀέρα πρὸς τῇ ἠπείρῳ οὔσας· καὶ ἑνὶ λόγῳ, ὅπερ ἡμῖν τὸ ὕδωρ τε καὶ ἡ θάλαττά ἐστι πρὸς τὴν ἡμετέραν χρείαν, τοῦτο ἐκεῖ τὸν ἀέρα, ὃ δὲ ἡμῖν ἀήρ, ἐκείνοις τὸν αἰθέρα. τὰς δὲ ὥρας αὐτοῖς κρᾶσιν ἔχειν τοιαύτην ὥστε ἐκείνους ἀνόσους εἶναι καὶ χρόνον τε ζῆν πολὺ πλείω τῶν ἐνθάδε, καὶ ὄψει καὶ ἀκοῇ καὶ φρονήσει καὶ πᾶσι τοῖς τοιούτοις ἡμῶν ἀφεστάναι τῇ αὐτῇ ἀποστάσει ᾗπερ ἀήρ τε ὕδατος ἀφέστηκεν καὶ αἰθὴρ ἀέρος πρὸς καθαρότητα. καὶ δὴ καὶ θεῶν ἄλση τε καὶ ἱερὰ αὐτοῖς εἶναι, ἐν οἷς τῷ ὄντι οἰκητὰς θεοὺς εἶναι, καὶ φήμας τε καὶ μαντείας καὶ αἰσθήσεις τῶν θεῶν καὶ τοιαύτας συνουσίας γίγνεσθαι αὐτοῖς πρὸς αὐτούς· καὶ τόν γε ἥλιον καὶ σελήνην καὶ ἄστρα ὁρᾶσθαι ὑπ᾽ αὐτῶν οἷα τυγχάνει ὄντα, καὶ τὴν ἄλλην εὐδαιμονίαν τούτων ἀκόλουθον εἶναι.
admin is | Topic: Uncategorized, εννοιολογία, Εξωλογισμοί, Ιστορήματα με χρώματα, ιστορία και χρώματα | Tags: None
No Comments, Comment or Ping
Reply to “Τα χρωματα της γης κατα “Φαιδωνα” [β]”