xromata.com

Τα ορυκτά / πετρώματα και τα χρώματά τους

Έχομε αναφερθεί επανειλημμένως στα χρώματα των δύο κύριων έμβιων βασιλείων, της πανίδας και της χλωρίδας και γνωρίζουμε ότι κάθε ένα τους οφείλει τους πολυποίκιλους πλούσιους χρωματισμούς του σε τρεις βασικές ομάδες βιο-χρωστικών ουσιών.

Το μεν ζωικό, η πανίς, στις αίμες, τις μελανίνες και τα καροτένια, το δε φυτικό, η χλωρίς, στις χλωροφύλλες, τις φλαβόνες και τα καροτένια.

Τα καροτένια είναι η μόνη κοινή χρωστική και στα δυο αυτά βασίλεια.

Στις πέντε αυτές γενικότερες ομάδες των έμβιων βασιλείων, δηλαδή στις αίμες, μελανίνες, καροτένια, χλωροφύλλες και φλαβόνες, έχουμε αναφερθεί (και θα αναφερθούμε και πάλιν) επανειλημμένως.

Πέρα όμως από τα έμβια βασίλεια υπάρχει και το μη έμβιο βασίλειο, αυτό των ορυκτών και πετρωμάτων που παρουσιάζει ένα πλήθος χρωμάτων από τα πιο μουντά έως τα πιο λαμπερά.

Εδώ η χρωματική πραγματεία δεν είναι τόσο απλή.

Όμως για να ασχοληθούμε με τα χρώματα του βασιλείου αυτού, πρέπει να ρίξουμε μια ματιά και να κατανοήσουμε τί είναι τα ορυκτά και τί τα πετρώματα.

Oρυκτό (mineral) είναι μία χημική ένωση ή στοιχείο, το οποίο έχει σχηματισθεί σαν αποτέλεσμα μίας γεωλογικής διεργασίας και κανονικά έχει μία συγκεκριμένη κρυσταλλική δομή.

Σαν κρυσταλλική δομή εννοείται η τρισδιάστατη διάταξη ενός ή περισσότερων στοιχείων με συγκεκριμένο τρόπο, όπως επιβάλλουν τα χημικά χαρακτηριστικά τους, π.χ. μέγεθος ατόμων, σθένος, διατήρηση ουδετερότητας φορτίων, είδος δεσμών.

Τα ορυκτά σε ατμοσφαιρικές συνθήκες βρίσκονται σε στερεά κατάσταση.

Εξαίρεση αποτελεί ο υδράργυρος ο οποίος στη φύση βρίσκεται σε υγρή κατάσταση. Στην κατηγορία των ορυκτών εντάσσονται και ενώσεις οι οποίες βρίσκονται σε άμορφο κατάσταση, δηλαδή δεν χαρακτηρίζονται από συγκεκριμένη κρυσταλλική δομή (π.χ. άμορφο πυρίτιο).

Πετρώματα καλούνται οι μορφολογικά αυτοτελείς δομικές μονάδες με καθορισμένη ορυκτολογική σύσταση από τις οποίες συνίσταται ο φλοιός της γης.

Το μάρμαρο είναι πέτρωμα που αποτελείται σχεδόν μόνο από τα ορυκτά ασβεστίτη ή δολομίτη ή ένα μίγμα των δύο. Μάρμαρα διαφόρων αποχρώσεων οφείλουν το χρώμα τους στην παρουσία και άλλων ορυκτών (π.χ. λευκού μαρμαρυγία, σερπεντίνη).

Οι χρωματισμοί των ορυκτών χαρακτηρίζονται από τρεις ιδιότητες, την λάμψη, την διαφάνεια και την φωταύγεια.

Θα επανέλθουμε συντόμως για να αναφερθούμε αναλυτικότερα στην λάμψη, την διαφάνεια και την φωταύγεια  των ορυκτών.

Η σημασία των χρωμάτων

Και η χρήση τους από γραφίστες και άλλους επαγγελματίες

Τα ουδέτερα χρώματα

Τα ουδέτερα χρώματα συχνά χρησιμεύουν ως φόντο στο σχεδιασμό.

Συνήθως συνδυάζονται με τονισμένα φωτεινότερα χρώματα. Αλλά μπορούν επίσης να χρησιμοποιηθούν από μόνα τους σε σχέδια, και μπορούν να δημιουργήσουν πολύ εκλεπτυσμένες διατάξεις.

Τα μηνύματα και οι εντυπώσεις που προκαλούν τα ουδέτερα χρώματα επηρεάζονται πολύ περισσότερο από τα χρώματα που τα περιβάλλουν, από το αν είναι θερμά ή ψυχρά χρώματα.

Κρεμ ή Ivory (το χρώμα του ελεφαντοστού)

(από τον ιστότοπο Color Theory for Designers)

Σε προηγούμενο άρθρο αυτής της σειράς, σας υποσχεθήκαμε ότι θα επανέλθουμε λίαν προσεχώς για να δούμε χωριστά και αναλυτικότερα το κάθε χρώμα και την χρήση του.

Ξεκινήσαμε ήδη με το κόκκινο, πορτοκαλί, κίτρινο, πράσινο, μπλε και μωβ χρώμα και συνεχίζουμε με τα ουδέτερα χρώματα, έχοντας ήδη αναφερθεί στα μαύρο, άσπρο γκρίζο και καφέ. Τελειώνουμε με το κρεμ ή ivory χρώμα.

Κρεμ ή Ivory (ουδέτερο χρώμα)

[Σημ.συν.: αναφερόμαστε σε ένα υποτονισμένο λευκό χρώμα με ελαφριά κιτρινωπή χροιά]

Το χρώμα του ελεφαντόδοντου (ivory) και το κρεμ είναι εκλεπτυσμένα χρώματα, με μερική ζεστασιά του καφέ χρώματος και πολλή δροσιά του λευκού.

Είναι γενικά απαλοί χρωματισμοί και συχνά μπορούν να προκαλέσουν την αίσθηση ιστορικότητας.

Το ivory είναι ένα ήρεμο χρώμα, με κάποια από την καθαρότητα που σχετίζεται με το λευκό, αν και είναι λίγο πιο ζεστό από αυτό.

Στο σχεδιασμό, το κρεμ μπορεί να δώσει μια αίσθηση κομψότητας και ηρεμίας σε έναν χώρο.

Όταν συνδυάζεται με γήινα χρώματα όπως το ροδακινί ή το καφέ, μπορεί να πάρει μια γήινη ποιότητα.

Μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί για να ελαφρύνει τα πιο σκούρα χρώματα, χωρίς την έντονη αντίθεση της χρήσης του λευκού.

Το περιθώριο από ivory ενός χαρτοφυλακίου είναι μια ευχάριστη αλλαγή τόνου από το τυπικό ουδέτερο γκρι, δίνοντάς του μια διαχρονική εμφάνιση.

Ένα βαθύ κρεμ δίνει την αίσθηση του πολύ μοντέρνου και εκλεπτυσμένου όταν χρησιμοποιείται πάνω σε μαύρο φόντο.

Το κρεμ είναι μια απροσδόκητη επιλογή χρώματος φόντου για μια σελίδα που επικεντρώνεται στην βιομηχανική τεχνολογία, δίνοντας μια ζεστή, ανθρώπινη υφή.

Βαθύ κρεμ ή ivory φόντο είναι ένα τέλειο ουδέτερο υπόβαθρο για ένα ζεστό και δελεαστικό σχεδιασμό.

ΑΥΤΟΙ ΠΟΥ ΜΑΣ ΕΜΑΘΑΝ ΤΑ ΧΡΩΜΑΤΑ

[11β]

Για να παρακολουθήσετε την σειρά άρθρων υπό τον γενικό τίτλο ‘ΑΥΤΟΙ ΠΟΥ ΜΑΣ ΕΜΑΘΑΝ ΤΑ ΧΡΩΜΑΤΑ’ καλό θα είναι να διαβάσετε τo εισαγωγικό 1^ο άρθρο που θα βρείτε στον σύνδεσμο https://xromata.com/?p=11228 …..

Robert Fludd

(Οι επιδράσεις επί της θεωρίας του)

Οι ιδέες του Αριστοτέλη παραμένουν και επηρεάζουν μέχρι τον 17ο αιώνα και γι' αυτό το λόγο μια σύντομη περιγραφή τους αξίζει τώρα, εδώ σ’ αυτό το σημείο.

Καταρχάς, πρέπει να σημειωθεί ότι οι θεωρίες χρωμάτων από την Αρχαιότητα σχετίζονται με μερικά βασικά χρώματα και τις αντίστοιχες μείξεις τους.

Η κατανόησή μας για αυτές τις θεωρίες παρεμποδίζεται επειδή στην αγγλική (και άλλες γλώσσες) η γλώσσα αυτή είναι σχεδόν ανίκανη να εκφράσει τους όρους που χρησιμοποιούνται για τα χρώματα από τα ελληνικά ή τα λατινικά.

Οι μεταφραστές των Αριστοτελικών κειμένων, για παράδειγμα, έχουν επισημάνει ξανά και ξανά ότι μια και η ίδια λέξη χρησιμοποιείται συχνά για να περιγράψει διάφορες αποχρώσεις.

Αυτό οφείλεται εν μέρει στο γεγονός ότι πολλά ονόματα χρωμάτων δεν περιγράφουν κυρίως μια απόχρωση χρώματος, αλλά μάλλον την ουσία ενός χρώματος.  

Οι μεμονωμένες λέξεις καλύπτουν έτσι μια ολόκληρη γκάμα διαφορετικών χροιών φωτεινότητας ή λαμπρότητας που δεν υπονοείται από τη σύγχρονη (τυποποιημένη) χρωματική φρασεολογία μας.

Ο Αριστοτέλης (384-322 π.Χ.) είχε τρεις προγενέστερους, οι οποίοι βασίσθηκαν σε τέσσερα χρώματα.

Ο Εμπεδοκλής (γύρω στο 500-430 π.Χ.) τα ονόμασε λευκό, μαύρο, κόκκινη και κίτρινη ώχρα, αντιστοιχίζοντάς τα με τα τέσσερα στοιχεία: φωτιά, γη, νερό και αέρα. Οι μόνοι σίγουροι συσχετισμοί εδώ, όσο ασυνήθιστοι μπορεί να μας φαίνονται, είναι εκείνοι του λευκού με τη φωτιά και του μαύρου με το νερό.

Το ενδιαφέρον του Εμπεδοκλή ήταν στη χημική σύνθεση, όπως θα περιγραφόταν στις μέρες μας, ενώ ο Δημόκριτος (περίπου 460-370 π.Χ.) τείνει να υιοθετεί μια πιο φυσική άποψη, με έμφαση να δίνεται σε ορισμένες ατομικές σχέσεις.

Ορίζει κι’ αυτός επίσης τέσσερα χρώματα, αλλά αντικατέστησε την κίτρινη ώχρα με ένα πρασινωπό κίτρινο.

Εκτός από τα πρωταρχικά του χρώματα, ο Αριστοτέλης, προσδιορίζει μείγματα χρωμάτων που προέρχονται από αυτά: παράλληλα με τα κίτρινο-κόκκινο, σχηματίζονται τα μωβ, πράσινο και μπλε.

Ο Πλάτων (427-348 π.Χ.) παραμένει και αυτός σε τέσσερα βασικά χρώματα (λευκό, μαύρο, κόκκινο και «λαμπρό»).

Ούτε η χημεία ούτε η φυσική είναι σημαντικά για αυτόν.

Το χρώμα είναι βασικά ένα στοιχείο ομορφιάς και η λάμψη του πρέπει να ενισχύσει την επίδρασή του.

Ο μαθητής του Αριστοτέλης με τη σειρά του είναι πιο πρακτικός.

Περιορίζει στα δύο άκρα των βασικών χρωμάτων του, που ορίζονται είτε από την απουσία είτε από την παρουσία του φωτός, τα μαύρο και λευκό.

Το φως από μόνο του είναι άσπρο, και για αυτόν τον λόγο αποδίδεται στο στοιχείο του αέρα.

Αυτό είναι σημαντικό γιατί στην περίπτωση του Αριστοτέλη, («De sensu et sensibili») το ίδιο το φως είναι άχρωμο.

Το φως είναι μόνο το μέσο με το οποίο μπορούν να αναφανούν τα χρώματα – αυτά τα χρώματα που στην πραγματικότητα τα αντικείμενα διαθέτουν.

Τα χρώματα εμφανίζονται στο σημείο όπου το σώμα δεν είναι πλέον διαφανές*. (*Σημ.σ: Το φως χάνει την διαφάνειά του).

Ο Αριστοτέλης αποδίδει τα πολλά χρώματα του κόσμου σε αναμείξεις, που λαμβάνουν χώρα σε διάφορα επίπεδα.

Τα πέντε χρώματα της κλίμακας του -κίτρινο, κόκκινο, μωβ, πράσινο και μπλε – σχηματίζονται μεταξύ άσπρου και μαύρου τα οποία με την σειρά τους μπορούν να αναμειχθούν.

Τα δευτερεύοντα χρώματα προκύπτουν από την παράθεση μικρότερων στοιχείων επί των βασικών χρωμάτων που δεν γίνονται πλέον αντιληπτά από το ανθρώπινο μάτι ένεκα της υπέρθεσης των βασικών χρωμάτων, ή από την ανάμειξη χρωματικών ουσιών.

Οι θεωρίες του Αριστοτέλη επιδρούν μέχρι την εποχή του Fludd στις αρχές του 17ου αιώνα.

Δεν περιορίστηκαν στην Ευρώπη, έχοντας επηρεάσει εντατικά τους Άραβες φιλοσόφους, οι οποίοι επρόκειτο να επανεξετάσουν την σχέση μεταξύ φωτός και χρώματος τον 11ο αιώνα.

Ο Avicenna (πέθανε το 1037) αμφισβήτησε την ύπαρξη χρωμάτων όπου επικρατούσε το σκοτάδι.

Ο αντίπαλός του Alhazen (πέθανε το 1038) είχε την αντίθετη άποψη, ότι τα χρώματα υπάρχουν μεν πράγματι στο σκοτάδι, αλλά δεν φθάνουν στα μάτια.

Στον Ευρωπαϊκό Μεσαίωνα, ο Roger Bacon (πέθανε το 1294) εξέτασε για άλλη μια φορά αυτό το ερώτημα, δηλώνοντας ότι το φως και το χρώμα εμφανίζονται μόνο όταν συνδυάζονται («Lux… non venit sine colore»).

Αντιτάχθηκε έντονα στον Αριστοτέλη, αντιτασσόμενος κυρίως στα ονόματα των χρωμάτων και τη μετάφρασή τους.

Με τον Μπέικον, εμφανίζονται οι όροι «albedo» (λευκό), «rubedo» (κόκκινο), «viritas» (πράσινο) και «nigredo» (μαύρο), αλλά επιμένει επίσης σε ένα πέμπτο χρώμα που αποκαλεί «glaucitas», πιθανώς που σημαίνει ένα φωτεινό μπλε.

Θα κλείσουμε αυτήν τη μελέτη με μια αναφορά στον Νικόλαο Κούσανο (Nikolaus Cusanus 1401-1464), τον Επίσκοπο του Μπρίξεν, ο οποίος ήταν ο πρώτος που εξέφρασε την ιδέα ότι το φως δεν αποκαλύπτει τόσο πολύ το χρώμα των αντικειμένων όσο ότι δημιουργεί τα ίδια τα χρώματα: «Omnis esse colores datur per lucem descentum ».

Σύμφωνα με τις παρατηρήσεις του Cusanus, τα παροδικά γήινα πράγματα, αλλάζουν τα χρώματα τους όταν μεταβάλλονται, καταλήγοντας έτσι στο συμπέρασμα ότι ο σκοπός των χρωμάτων είναι να δείξει οπτικά μια «ικανότητα του γίγνεσθαι».

Τα χρώματα, επομένως, δείχνουν τι μπορεί να κάνει η ζωή.

Η «Συνέντευξη με τα χρώματα» είναι μια προσπάθεια τακτοποίησης των όσων έχουν ειπωθεί (και θα ειπωθούν) για τα χρώματα, σε μια σειρά, ας πούμε, εύπεπτης διδακτικής ύλης, για όλους όσοι θέλετε να «μάθετε» τα χρώματα και τον κόσμο τους.

Η σειρά έχει την μορφή μιας υποτιθέμενης, διδακτικής, συνέντευξης των χρωμάτων προς τον άνθρωπο.

Συνέντευξη με τα χρώματα

[οθ΄]

Το Άσπρο στην Φύση

[ι΄]

-Αφήνω την σχέση μου με θρησκείες και κουλτούρες και θέλω τώρα Άνθρωπε να αναφερθώ στην σχέση μου με το φυσικό σου περιβάλλον, με την φύση.

Υπάρχουν κάποια πράγματα τριγύρω σου Άνθρωπε, κάποια φυσικά φαινόμενα, που τα θεωρείς και τα ονομάζεις άσπρα. Λευκά!

Και έτσι είναι! Ασχέτως αν δεν είναι τελείως ή πάντα λευκά!

Αυτά είναι το χιόνι και οι χιονισμένες βουνοκορφές, τα άσπρα σύννεφα, κάποιες άσπρες αμμουδιές και κάποιοι βράχοι που τους αποκαλείς άσπρους, όπως τους άσπρους βράχους του Ντόβερ.

Ας δούμε αυτά τα πράγματα ένα – ένα, κι’ ας ξεκινήσουμε από αυτό που σου ανέφερα τελευταίο, τους άσπρους βράχους του Ντόβερ.

Οι Λευκοί απότομοι βράχοι του Ντόβερ παίρνουν το άσπρο τους χρώμα από τη μεγάλη ποσότητα κιμωλίας από ασβεστόλιθο, που περιέχουν, η οποία αντανακλά το φως του ήλιου κι’ έτσι οι ασβεστολιθικοί βράχοι, όχι μόνο του Ντόβερ, αλλά και παντού στον κόσμο, δείχνουν λευκοί.

Το ίδιο συμβαίνει και με πετρώματα αποτελούμενα από ασβεστίτη (CaCO3) ή και από το συνδυασμό των ορυκτών ασβεστίτη (CaCO₃) και δολομίτη ((Ca,Mg) (CO₃)₂ που έχουν δημιουργηθεί από την μεταμόρφωση ασβεστόλιθων, δηλαδή ιζηματογενών ανθρακικών πετρωμάτων, όπως δηλαδή είναι τα μάρμαρα, που το όνομά τους ετυμολογείται από το αρχαιοελληνικό ρήμα "μαρμαίρω" που σημαίνει "λάμπω".

Επίσης οι παραλίες από άμμο που περιέχουν μεγάλες ποσότητες χαλαζία ή διαβρωμένο ασβεστόλιθο φαίνονται λευκές, καθώς ο χαλαζίας και ο ασβεστόλιθος αντανακλούν ή διασκορπίζουν το φως του ήλιου, αντί να το απορροφούν.

Οι τροπικές παραλίες με λευκή άμμο μπορεί επίσης να έχουν μεγάλη ποσότητα λευκού ανθρακικού ασβεστίου από μικροσκοπικά κομμάτια κοχυλιών που έχουν αλεσθεί σε λεπτή άμμο με τη δράση των κυμάτων.

Από τις ζεστές τροπικές παραλίες και τις καυτές καλοκαιρινές αμμουδιές πάμε τώρα στην αντίθετη πλευρά, στους κρύους χειμώνες που χαρακτηριστικό τους είναι σε πολλά μέρη του κόσμου οι χιονοπτώσεις και το χιόνι.

Το χιόνι είναι ένα μείγμα αέρα και μικροσκοπικών κρυστάλλων πάγου. Όταν το λευκό φως του ήλιου εισέρχεται στο χιόνι, απορροφάται πολύ λίγο το φάσμα. Σχεδόν όλο το φως αντανακλάται ή διασκορπίζεται από τα μόρια του αέρα και του αποκρυσταλλωμένου νερού, έτσι το χιόνι φαίνεται να έχει το χρώμα του ηλιακού φωτός που αντανακλά, λευκό.

Μερικές φορές το φως αναπηδά γύρω από τους κρυστάλλους πάγου πριν διασκορπιστεί, κάνοντας το χιόνι να φαίνεται να λάμπει.

Πολλά βουνά, οι βουνοκορφές τους για την ακρίβεια, τον χειμώνα καλύπτονται με χιόνι, ενώ κάποια από τα ψηλότερα βουνά έχουν χιονισμένες βουνοκορφές όλον τον χρόνο και αρκετά ονομάζονται αντίστοιχα ‘Λευκά Όρη’, όπως πχ. το Mont Blanc που σημαίνει λευκό βουνό στα γαλλικά ή το Mauna Kea στην Χαβάη, που σημαίνει λευκό βουνό στην τοπική γλώσσα. Το ίδιο και τα όρη Τσανγκμπάι που σηματοδοτούν τα σύνορα μεταξύ Κίνας και Κορέας. Το όνομά τους κυριολεκτικά σημαίνει λευκά βουνά.

Πολλές φορές οι λευκές χιονισμένες κορυφές των βουνών χάνονται μέσα σε άσπρα σύννεφα και πολλάκις αυτά τα άσπρα σύννεφα βρίσκονται πολύ ψηλότερα κι’ από τα πιο ψηλά βουνά.

Τα άσπρα σύννεφα φαίνονται λευκά για τον ίδιο λόγο που φαίνεται λευκό και το χιόνι.

Αποτελούνται από σταγονίδια νερού ή κρύσταλλα πάγου αναμεμιγμένα με αέρα οπότε πολύ λίγο από το φως που προσκρούει σ’ αυτά απορροφάται και το μεγαλύτερο μέρος του φωτός αντανακλάται και φαίνεται στο μάτι ως λευκό.

Κάποιες φορές τα σύννεφα αντί για λευκά φαίνονται γκρίζα γιατί οι σκιές άλλων σύννεφων που βρίσκονται παραπάνω από αυτά τα επισκιάζουν και τα κάνουν να φαίνονται γκριζωπά, ενώ ορισμένα σύννεφα έχουν τη δική τους σκιά στο κάτω μέρος τους. .

Τώρα, ακόμα πιο ψηλά από τα σύννεφα, πάρα πολύ ψηλά στον ουρανό, έξω από την γήινη ατμόσφαιρα, υπάρχουν τα αστέρια που εμείς με γυμνό μάτι βλέπουμε το φως τους άσπρο.

Μεταξύ των αστέρων υπάρχουν κι’ αυτά που τα αποκαλούμε ‘Λευκούς Νάνους’.

Ένας λευκός νάνος είναι ένα αστρικό κατάλοιπο. Με τον όρο λευκός νάνος (white dwarf) χαρακτηρίζεται το υπόλειμμα του πυρήνα ενός αστέρα μικρής ή μεσαίας μάζας που απομένει μετά τον θάνατο του αστέρα αυτού.

Η φωτεινότητα του προέρχεται από εκπομπή αποθηκευμένης θερμικής ενέργειας γιατί σε αυτό το ουράνιο σώμα δεν συμβαίνουν πυρηνικές αντιδράσεις, ούτε άλλη διαδικασία που να παράγει ενέργεια. Συνεπώς βαθμιαία ακτινοβολεί τη θερμική του ενέργεια ως ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία και ψύχεται

Ένας λευκός νάνος είναι πολύ ζεστός όταν σχηματίζεται γι’ αυτό η ακτινοβολία του είναι λευκή, αλλά επειδή, όπως είπαμε, δεν έχει πηγή ενέργειας, σταδιακά θα εκπέμπει την ενέργειά του και θα κρυώσει.

Αυτό σημαίνει ότι η ακτινοβολία του, η οποία αρχικά έχει την υψηλή θερμοκρασία του λευκού χρώματος, θα μειωθεί και θα κοκκινίσει με τον χρόνο.

Τα 'xromata' σας εύχονται ένα αίσιο νέον έτος

Μαζί με τις ευχές μας για μια, σαφώς καλύτερη χρονιά από αυτήν που πέρασε, σας θυμίζουμε πως το 2020 που φεύγει ήταν μια ‘δύσκολη’ χρονιά για την ανθρωπότητα, αφού επρόκειτο για δίσεκτο έτος –όπου κατά την λαϊκή παράδοση, οι δίσεκτοι χρόνοι θεωρούνται ‘γρουσούζικοι’- και επιπλέον στην ίδια χρονιά έκλεισε ο κύκλος των 33 χρόνων, που ξεκίνησε το 2019, όπου κάθε 33 χρόνια συμβαίνουν δυσάρεστα γεγονότα (ή η αρχή τους) που ταλανίζουν την ανθρωπότητα.

Έτσι, το 2019 άρχισε η επέλαση του covid 19 που συνεχίστηκε δριμύτερη το 2020, 33 χρόνια πριν, το 1986, είχαμε την έκρηξη του Τσερνομπίλ, άλλα 33 χρόνια πίσω το τέλος του πολέμου της Κορέας και την αρχή του «Ψυχρού Πολέμου» που διαίρεσε στα δυο την υφήλιο, ενώ άλλα 33 χρόνια προηγουμένως, το 1920, μετά την ‘φαινομενική’ λήξη του ‘Μεγάλου Πολέμου’ άρχισε η ‘σπορά’ των προετοιμασιών για τον ολέθριο Β’ Παγκόσμιο πόλεμο.

Ο κύκλος των 33 ετών (μια εξάδα αποτελούμενη από την άθροιση δυο τριάδων) είναι ένα αστρολογικό φαινόμενο, όπου κάθε 33 χρόνια το σεληνιακό έτος απομακρύνεται κατά έναν ολόκληρο χρόνο από το ηλιακό έτος.

Λάτρεις της sci.fi (επιστημονικής φαντασίας) αλλά και κάποιοι επιστήμονες, θεωρούν ότι κατά την μετάπτωση αυτή της απόστασης μεταξύ των δυο ημερολογιακών κύκλων ευνοείται η εμφάνιση των περίφημων ‘σκουληκοτρύπων’, των διαύλων ταχείας επικοινωνίας μεταξύ θέσεων χρόνου ή διαστήματος.

Εμείς, ας ευχηθούμε η απομάκρυνση μας από τις δύο αυτές δυσοίωνες περιπτώσεις του 2020, να αποβεί αίσια και δη το συντομότερον!

Τέλος σας θυμίζουμε πως το έτος που ανατέλλει,  το 2021, κατά τον ζωδιακό κύκλο  του κινέζικου ημερολογίου (που είναι ένας τύπος σεληνιακού – ηλιακού ημερολογίου), είναι το έτος του ‘βοδιού’, στο οποίο θα αναφερθούμε λίαν συντόμως, κάπου προς τα τέλη του Ιανουαρίου, αρχές Φεβρουαρίου, αφού εφέτος η κινέζικη πρωτοχρονιά του 2021 είναι στις 12 Φεβρουαρίου του καθιερωμένου διεθνώς ηλιακού ημερολογίου.

Τα

6

χρωματα

της

Ίριδας

σας εύχονται

Καλά Χριστούγεννα

Χρώματα βαφές

Οι βαφές κατά την Αναγέννηση και την πρώιμη εποχή της εκβιομηχάνισης

(Όπως αναγράφονται στον ιστότοπο ‘WebExibits, Pigments through the ages’).

Σε προηγούμενα άρθρα, αναφερθήκαμε στα χρώματα βαφές που χρησιμοποιούσε ο άνθρωπος κατά την προϊστορική περίοδο, την πρώιμη και ύστερη αρχαιότητα, και τον Μεσαίωνα, τα περισσότερα των οποίων είναι εν χρήσει ακόμα και σήμερα.

Κατά την Αναγέννηση έως και την πρώιμη εποχή της εκβιομηχάνισης πέρα από τα προαναφερθέντα χρώματα, που παρέμειναν όλα εν χρήσει, εκτός από το Egyptian Blue, προστέθηκαν άλλα τρία χρώματα βαφές στον χρωστήρα του ανθρώπου, τα εξής, κατά την διεθνή αγγλική τους ονομασία:

Naples Yellow

Van Dyke Brown

Prussian Blue

Αρχίσαμε την αναφορά σ’ αυτά τα 3 χρώματα ξεκινώντας από το Naples Yellow (κίτρινο της Νεαπόλεως) και συνεχίζοντας με το Van Dyke Brown. Σειρά έχει το Prussian Blue (μπλε της Πρωσσίας)

Prussian Blue

Σύντομη περιγραφή του Prussian Blue:

Πρόκειται για ένα σκούρο μπλε, που θεωρείται η πρώτη από τις σύγχρονες (μοντέρνες) χρωστικές τεχνητές ουσίες.

Το πρώτο λοιπόν μοντέρνο, τεχνητά κατασκευασμένο χρώμα ήταν το μπλε της Πρωσίας.

Κατασκευάστηκε από έναν βαφέα του Βερολίνου, τον Johann Jacob Diesbach,  περίπου το 1704.

Η χρωστική ουσία πιστεύεται ότι δημιουργήθηκε κατά λάθος όταν ο Diesbach χρησιμοποίησε ποτάσα μεμειγμένη με αίμα για να δημιουργήσει κάποια κόκκινη κοχινική* βαφή.

*[Βαφή όπως αυτήν που παράγεται από τα έντομα κοξινέλ]

Η αρχική συνταγή για την Παρασκευή της βαφής απαιτούσε ποτάσα, θειικό σίδηρο και ξηρό κοχινικό αντί για αίμα.

Όμως το αίμα, η ποτάσα και ο θειικός σίδηρος αντέδρασαν για να δημιουργήσουν μια ένωση γνωστή ως σιδηροκυανιούχο σίδηρο, η οποία, σε αντίθεση με την επιθυμητή κόκκινη χρωστική ουσία, έχει μια πολύ ξεχωριστή μπλε απόχρωση

Ο Diesbach κατά λάθος σχημάτισε την μπλε αυτήν χρωστική ουσία, που πήρε το όνομα πρωσσικό μπλε από την Πρωσσία την χώρα στην οποία δημιουργήθηκε, όταν πειραματίστηκε με την οξείδωση του σιδήρου

Είναι χρώμα πολύ ανθεκτικό και είναι αρκετά σταθερό στο φως και στον αέρα.

Είναι ένας σίδηρο-εξακυανοφουρικός εστέρας που σχηματίσθηκε κατά λάθος, όπως ήδη είπαμε, κατά τον πειραματισμό με την οξείδωση του σιδήρου.

Η χρωστική αυτή ουσία ήταν διαθέσιμη στους καλλιτέχνες από το 1724 και είναι εξαιρετικά δημοφιλής από την ανακάλυψή της μέχρι σήμερα.

Η χημική της ονομασία είναι Iron(III)-hexacyanoferrate(II) {Σίδηρος (III) -εξυασινοφουρικός εστέρας (II)} και ο χημικός της τύπος Fe₇(CN) ή άλλως επίσης (Fe₄[Fe(CN)₆]₃) xH₂O).

Δεν είναι τοξική.

H απόδοση των περισσότερων χρωμάτων του χρωματικού πλούτου που βλέπουμε τριγύρω μας, εξαρτάται κατά κύριο λόγο από χρωστικές ουσίες και τις βαφές οι οποίες παράγονται από αυτές.

Ξαναβλέπουμε το θέμα πιο συγκεντρωτικά και με κάποια τάξη, ακολουθώντας την τακτοποιημένη σειρά σχετικών άρθρων, όπως αυτή αναγράφεται στον ιστότοπο “Causes of color”.

[Α]

Κύριες φυτικές βιο-χρωστικές και που βρίσκονται

Οι χρωστικές ουσίες με τις οποίες ασχολούνται τα άρθρα της σειράς αυτής είναι βιο-χρωστικές του ζωικού και του φυτικού βασιλείου.

Οι πιο κάτω σύνδεσμοι σας διευκολύνουν να ανατρέξετε στο εισαγωγικό άρθρο

https://xromata.com/?p=9551

και στα άρθρα που της σειράς «βαφές και χρωστικές από το ζωικό και φυτικό βασίλειο» της ιστοσελίδας «causes of color» που έχουν ήδη αναρτηθεί:

https://xromata.com/?p=9838

https://xromata.com/?p=10529

https://xromata.com/?p=10877

https://xromata.com/?p=11015

https://xromata.comxlvrof;yllew/?p=11096

Πριν εισχωρήσουμε βαθύτερα στον κόσμο των φυτικών βιο-χρωστικών ουσιών, ας δούμε ποιες είναι αυτές, το γενικό είδος τους, που βρίσκονται και ποιά είναι τα χρώματά τους:

1] Βιοχρωστική: Χλωροφύλλη

     Γενικό είδος: Χλωροφύλλη

    Που βρίσκεται: Στα πράσινα φυτά

    Χρώμα: Πράσινο

2] Βιοχρωστικές: Καροτενοειδή

     Γενικό είδος: Καροτένια και Ξανθοφύλλες

    Που βρίσκονται: Στα πράσινα φυτά (καλυμμένες από την χλωρο-φύλλη), σε λαχανικά, άνθη, καρπούς, όπως καρότα, μάνγκο κλπ.

Σε βακτήρια.

Κάποια πουλιά, ψάρια και οτρακόδερμα τις αφομοιώνουν μέσω της διατροφής τους

    Χρώμα: Πορτοκαλί, κόκκινο, κίτρινο, ροζ

3] Βιοχρωστικές: Φλαβόνες / φλαβονοειδή

(Φλαβονοειδείς και Βεταλαΐνες)

3α] Βιοχρωστικές: Φλαβονοειδή

       Γενικό είδος: Ανθοκυανίνες, χαλκόνες, φλαβονόλες προανθοκυανιδίνες

    Που βρίσκονται: Στα άνθη όπου παράγουν πολλά χρώματα.

Κοινές σε φυτά και καρπούς όπως βατόμουρα, μελιτζάνες, και εσπεριδοειδή. Παρούσες σε κάποια τσάγια, κρασιά και σοκολάτες

    Χρώμα: Κίτρινο, κόκκινο, μπλε, μωβ, ροζ

3β] Βιοχρωστικές: Μπεταλαΐνες (ή Βεταλαΐνες)

     Γενικό είδος: Μπ(β)ετακυανίνες, μπ(β)εταξανθίνες

    Που βρίσκονται: Σε άνθη, καρπούς και μύκητες

    Χρώμα: Κόκκινο προς το μωβ, επίσης κίτρινο προς πορτοκαλί

Σ.σ.: Οι βεταλαΐνες εθεωρούντο είδος των φλαβονοειδών από τα οποία διαχωρίστηκαν πρόσφατα. Έχει παρατηρηθεί ότι δεν συνυπάρχουν, δηλαδή τα φυτά που έχουν βεταλαΐνες δεν έχουν και φλαβονοειδή και αντιστρόφως,

Από τον ιστότοπο ‘science, tech. math.’ μεταφέρουμε τι αναγράφεται σχετικά με το φαινόμενο Tyndall, ένα φαινόμενο σχετικό με την σκέδαση του φωτός.  

Το φαινόμενο Tyndall

Ορισμός και παραδείγματα του φαινομένου Tyndall.

Το φαινόμενο Tyndall είναι η διασπορά του φωτός καθώς μια δέσμη φωτός περνάει μέσα από ένα κολλοειδές.

Ένα κολλοειδές είναι ένας τύπος ομοιογενούς μείγματος στο οποίο τα διεσπαρμένα σωματίδια δεν κατασταλάζουν. Τα αδιάλυτα σωματίδια στο μείγμα είναι μικροσκοπικά, μεγέθους μεταξύ 1 και 1000 νανομέτρων. Μερικές φορές ο όρος "κολλοειδές" αναφέρεται μόνο στα σωματίδια του μείγματος και όχι στο σύνολο του εναιωρήματος.

Τα μεμονωμένα σωματίδια του κολλοειδούς αιωρήματος διασκορπίζονται και αντανακλούν το φως, κάνοντας την ακτινοβολία ορατή

Το φαινόμενο Tyndall περιγράφηκε για πρώτη φορά από τον φυσικό John Tyndall τον 19ο αιώνα.

Η ποσότητα της σκέδασης εξαρτάται από τη συχνότητα του φωτός και την πυκνότητα των σωματιδίων.

Όπως και με τη σκέδαση Rayleigh, το μπλε φως διασκορπίζεται πιο έντονα από το κόκκινο φως και στο φαινόμενο Tyndall.

Κάτι άλλο που παρατηρούμε είναι ότι μεταβιβάζεται το μεγαλύτερο μήκος κύματος φωτός, ενώ το μικρότερο μήκος κύματος αντανακλάται και διασκορπίζεται.

Παραδείγματα του φαινομένου Tyndall:

Η λάμψη μιας δέσμης φακού σε ένα ποτήρι γάλα είναι μια εξαιρετική επίδειξη του φαινομένου Tyndall.

Μπορείτε αν θέλετε να χρησιμοποιήσετε αποβουτυρωμένο γάλα ή να αραιώσετε το γάλα με λίγο νερό, ώστε να μπορείτε να δείτε την επίδραση των κολλοειδών σωματιδίων στη δέσμη φωτός.

Ένα παράδειγμα του τρόπου με τον οποίο το φαινόμενο Tyndall διασκορπίζει την μπλε ακτινοβολία μπορεί να φανεί στο γαλαζωπό χρώμα του καπνού από τις μοτοσικλέτες.

Η ορατή δέσμη των προβολέων στην ομίχλη προκαλείται από το φαινόμενο Tyndall. Τα σταγονίδια νερού διασκορπίζουν το φως, καθιστώντας ορατές τις δέσμες φωτός του προβολέα.

Το φαινόμενο Tyndall χρησιμοποιείται σε εμπορικές και εργαστηριακές ρυθμίσεις για τον προσδιορισμό του μεγέθους των σωματιδίων των αερολυμάτων (αεροζόλ).

Το οπαλιοειδές (ιριδίζον) γυαλί εμφανίζει το φαινόμενο Tyndall.

Το γυαλί εμφανίζεται μπλε, αλλά το φως που λάμπει μέσα του φαίνεται πορτοκαλί.

Το μπλε χρώμα των ματιών οφείλεται στο φαινόμενο Tyndall, στο φως που διασκορπίζεται μέσα από το ημιδιαφανές στρώμα που καλύπτει την ίριδα του οφθαλμού.

Το μπλε χρώμα του ουρανού προκύπτει από τη σκέδαση του φωτός, αλλά αυτό ονομάζεται σκέδαση Rayleigh και όχι φαινόμενο Tyndall, επειδή τα σωματίδια που ενέχονται στην σκέδαση είναι μόρια ευρισκόμενα στον αέρα. Είναι μικρότερα από τα σωματίδια ενός κολλοειδούς.

Ομοίως, η διασπορά φωτός από σωματίδια σκόνης δεν οφείλεται στο φαινόμενο Tyndall επειδή τα μεγέθη των σωματιδίων της σκόνης είναι πολύ μεγάλα.

Το ρίξιμο αλευριού ή αμύλου καλαμποκιού (κορν φλάουερ) σε νερό είναι μια εύκολη επίδειξη του φαινομένου Tyndall.

Κανονικά, το αλεύρι είναι υπόλευκο (ελαφρώς κίτρινο). Το υγρό εμφανίζεται ελαφρώς μπλε, επειδή τα σωματίδια διασκορπίζουν το μπλε φως περισσότερο από το κόκκινο.

Η «Συνέντευξη με τα χρώματα» είναι μια προσπάθεια τακτοποίησης των όσων έχουν ειπωθεί (και θα ειπωθούν) για τα χρώματα, σε μια σειρά, ας πούμε, εύπεπτης διδακτικής ύλης, για όλους όσοι θέλετε να «μάθετε» τα χρώματα και τον κόσμο τους.

Η σειρά έχει την μορφή μιας υποτιθέμενης, διδακτικής, συνέντευξης των χρωμάτων προς τον άνθρωπο.

Συνέντευξη με τα χρώματα

[οη΄]

Το Άσπρο σε άλλα θρησκεύματα και κουλτούρες

[θ΄]

-Ας αφήσουμε τώρα τις εβραιογενείς θρησκείες και ας δούμε την σχέση μου με άλλα θρησκεύματα.

Στον σιντοϊσμό, την παραδοσιακή ιαπωνική θρησκεία του Σίντο, μια περιοχή με λευκά χαλίκια ή πέτρες σηματοδοτεί ένα ιερό μέρος.

Αυτά τα μέρη, είναι αφιερωμένα στα καμί, πνεύματα που έχουν κατέβει από τους ουρανούς ή έχουν έρθει πέρα από τη θάλασσα.

Επίσης οι ναοί του Βουδισμού Ζεν στην Ιαπωνία συχνά έχουν έναν πέτρινο κήπο Ζεν, όπου λευκή άμμος ή λευκά χαλίκια έχουν, με την βοήθεια τσουγκράνας, πάρει σχήματα ώστε να μοιάζουν με ποτάμια ή ρέματα, σχεδιασμένα έτσι ως βοηθήματα διαλογισμού.

Στην Ιαπωνία πάλι, λευκά ρούχα από άβαφο λινό φοριούνται από προσκυνητές για τελετουργίες καθαρισμού και εμβαπτισμού σε ιερά ποτάμια.

Στα βουνά, οι προσκυνητές φορούν λευκά ρούχα από άβαφη γιούτα για  να συμβολίζουν την αγνότητα.

Ένα λευκό κιμονό τοποθετείται συχνά στο φέρετρο με τον νεκρό για το ταξίδι του στον άλλο κόσμο, καθώς το λευκό αντιπροσωπεύει μερικές φορές το θάνατο.

Τα δώρα συλλυπητηρίων είναι δεμένα με ασπρόμαυρες κορδέλες και τυλιγμένα σε λευκό χαρτί, που με την ιδιότητα της καθαρότητας του λευκού προστατεύουν το περιεχόμενο από τους ρύπους του άλλου κόσμου.

Στην Κίνα επίσης, στην Κορέα και σε ορισμένες άλλες ασιατικές χώρες, το λευκό ή ακριβέστερα το ασπριδερό χρώμα του άβαφου λινού, είναι το χρώμα του πένθους και των κηδειών ενώ μικροί σάκοι με άσπρο ασβέστη και άσπρα χάρτινα λουλούδια τοποθετούνται γύρω από το σώμα του νεκρού για προστασία του στο ταξίδι προς το επέκεινα.

Στην Κίνα και σε άλλες ασιατικές χώρες, το λευκό είναι το χρώμα της μετενσάρκωσης, δείχνοντας ότι ο θάνατος δεν είναι μόνιμος διαχωρισμός από τον κόσμο.

Τώρα, πάλι στην Κίνα, το λευκό εκτός από χρώμα πένθους συμβολίζει το αρσενικό (το γιανγκ του γιν και γιανγκ), με την δυτική κατεύθυνση, το στοιχείο μέταλλο, το φθινόπωρο και θεωρείται ως το χρώμα του μυθικού μονόκερου.

Το Γιν – Γιανγκ που το σύμβολό του συνήθως απεικονίζεται ως άσπρο – μαύρο, αναπαριστώντας έτσι τις διάφορες δυαδικότητες, στον Ταοϊσμό δηλώνει ότι τα δυο μέρη μιας δυάδας αποτελούν μια ολότητα.

Πρεσβεύει κάτι ανάλογο με αυτό που έλεγαν οι αρχαίοι Έλληνες ‘Ουδέν καλό αμιγές κακού’ και αντιστρόφως.

Ίσως καταλαβαίνεις τώρα καλύτερα αυτό που σου είπα προηγουμένως στην αυτοπαρουσίασή μου πως ακόμα κι’ εγώ το λευκό, σύμβολο της αγνότητας, της καθαρότητας και της καλωσύνης, έχω και τις αρνητικές μου εκφράσεις.

Εντάξει, δεν θα φιλοσοφήσουμε τώρα εδώ το Γιν Γιανγκ και τις δυαδικότητες. Δεν είναι το θέμα μας.

Λέγαμε λοιπόν ότι σε πολλές ασιατικές, αλλά και σε σλαβικές κουλτούρες, εγώ το άσπρο θεωρούμαι το χρώμα του θανάτου, παράλληλα είμαι και το χρώμα της μετενσάρκωσης και Ανάστασης (γι΄αυτό και ο Χριστός μετά την ανάστασή του παρουσιάζεται λευκοντυμένος) δηλώνοντας ότι ο θάνατος δεν είναι ένας μόνιμος αποχωρισμός από την ζωή.

Το ίδιο και στην αρχαία Αίγυπτο, συμβόλιζα τον θάνατο αντιπροσωπεύοντας την άψυχη ανοιχτόχρωμη, σχεδόν λευκή έρημο, που κάλυπτε μεγάλο μέρος της χώρας, ενώ το μαύρο θεωρήθηκε ως το χρώμα της ζωής, που αντιπροσωπεύει την εύφορη γη, καλυμμένη με την μαύρη λάσπη από τις πλημμύρες του Νείλου, δίνοντας στη χώρα το αρχαιοαιγυπτιακό όνομά της Kemet (ή μαύρη γη).

Γι’ αυτό και οι μούμιες ήταν τυλιγμένες με λευκά ή υπόλευκα υφάσματα (γάζες), όπως επίσης λευκά είναι τα σάβανα των νεκρών των τριών Αβραμικών θρησκειών.

Στον Θιβετιανό Βουδισμό, λευκές ρόμπες προορίζονταν για τον λάμα ενός μοναστηριού.

Στην Ινδία, το άσπρο είναι το χρώμα της αγνότητας, της θεότητας, της απόσπασης και της ηρεμίας καθώς και το χρώμα της Σαρασουάτι, μιας από τις τρεις μεγάλες θεές που μαζί με την Λάκσμι και την Παρβάτι αποτελούν την θηλυκή τριάδα Τριντέβι.

Θεά της μάθησης, των τεχνών, της μουσικής, των επιστημών και του πολιτισμού, σύζυγος του Βράχμα, του Δημιουργού, σεβαστή ως το Shakti, η δύναμις (ενέργεια) του Βράχμα.

Είναι η κοσμική νοημοσύνη, η κοσμική συνείδηση, η κοσμική γνώση. Απεικονίζεται σαν πανέμορφη γυναίκα, μορφοποιώντας έτσι το δέλεαρ της γνώσης.

Φοράει ένα κάτασπρο ακηλίδωτο σάρι, σύμβολο του άμεμπτου και άμωμου χαρακτήρα της. Κάθεται πάνω σε έναν άσπρο λωτό ή πάνω σε έναν άσπρο κύκνο.

Στον ινδουισμό επίσης, ο αναμενόμενος δέκατος από τους κύριους αβατάρ του θεού Βισνού, ο εσχατολογικός Κάλκι, θα έλθει επάνω σε ένα άσπρο άλογο στο τέλος του «κακού αιώνα» που ζούμε τώρα, όταν το κακό θα βασιλέψει και καταστρέψει τον κόσμο, για να ξαναδημιουργηθεί με την έλευσή του ένας «νέος καλός αιώνας».

Μήπως αυτό σου θυμίζει κάτι που σου είπα προηγουμένως, όταν μιλούσα για τον χριστιανισμό και τους καβαλάρηδες της αποκάλυψης;

Τέλος, στους Βεδουίνους και σε κάποιους άλλους ποιμενικούς λαούς, υπάρχει μια ισχυρή σύνδεση μεταξύ του γάλακτος και του λευκού, το οποίο θεωρείται το χρώμα της ευγνωμοσύνης, της εκτίμησης, της χαράς, της καλής τύχης και της γονιμότητας