xromata.com


Συνεντευξη με τα χρωματα [ρβ΄]: το κόκκινο κραγιόν

 

 

Η «Συνέντευξη με τα χρώματα» είναι μια προσπάθεια τακτοποίησης των όσων έχουν ειπωθεί (και θα ειπωθούν) για τα χρώματα, σε μια σειρά, ας πούμε, εύπεπτης διδακτικής ύλης, για όλους όσοι θέλετε να «μάθετε» τα χρώματα και τον κόσμο τους.

Η σειρά έχει την μορφή μιας υποτιθέμενης, διδακτικής, συνέντευξης των χρωμάτων προς τον άνθρωπο.

 

 

 

 

Συνέντευξη με τα χρώματα

[ρβ΄]

 

 

Το κόκκινο χρώμα στα καλλυντικά

[ιθ´]

 

Το κραγιόν

 

 

-Στην ιστορία του καλλωπισμού και των καλλυντικών, εγώ. το κόκκινο χρώμα, κατέχω κυρίαρχη θέση.

Είμαι εδώ και ολάκαιρους αιώνες το επικρατέστερο χρώμα των καλλωπιστικών τεχνασμάτων των τριών κυριότερων σημείων καλλωπισμού σου Άνθρωπε, που είναι τα χείλη σου, τα νύχια και ακροδάχτυλά σου και τα μάγουλά σου.

Τι και αν στις μέρες μας που τα πάντα χάνουν τις αξίες και τα νοήματά τους, το κόκκινο έχει αντικατασταθεί σε πολλά σημεία από μια πολυχρωμία άνευ ιδιαίτερης σημασίας, εντούτοις παραμένει το πιο κραταιό χρώμα στα κραγιόν, τα βερνίκια νυχιών και τα ρουζ.

‘Όχι! Δεν θα αναφερθώ εδώ στους λόγους που εδώ και χιλιάδες χρόνια σε ώθησαν να βάφεις κόκκινα χείλη, μάγουλα και νύχια, ούτε θα σου μιλήσω για την ιστορία του καλλωπισμού και του μακιγιάζ, που είναι πιο παλιά απ’ όσο φαντάζεσαι. Παλαιότερη και από την αρχή της καταγραμμένης ιστορίας. Πιο παλιά και από την εποχή που ο άνθρωπος άρχισε να ντύνεται. Από την προϊστορία!

Τα χρώματα που χρησιμοποιήθηκαν από τόσο παλιά για το βάψιμό σου Άνθρωπε για διάφορους λόγους και κατ’ επέκταση για τον καλλωπισμό σου ήταν τρία, το άσπρο, το μαύρο και το κόκκινο (το μόνο πραγματικό χρώμα από τα τρία, όπως σου έχει ειπωθεί επανειλημμένα).  

Ο λόγος προτίμησης αυτών των χρωμάτων από τους πρωτόγονους πρόγονούς μας για το βάψιμο του προσώπου και του σώματός τους είναι ότι τα εύρισκαν σε αφθονία στην φύση και τα μετέτρεπαν εύκολα σε χρωματιστές λάσπες για να αλείψουν με αυτές τα σημεία του δέρματός τους που ήθελαν να βάψουν.

Τον ασβέστη και την κιμωλία για να παράγουν άσπρη λάσπη, το κάρβουνο και την στάχτη για το μαύρο και την κόκκινη ώχρα της γης για το κόκκινο.

Όμως ας δούμε τα πράγματα κάπως μεμονωμένα και ας ρίξουμε μια ματιά στην ιστορία και εξέλιξη του ‘κραγιόν’ (της βαφής των χειλέων) του πιο αγαπημένου γυναικείου καλλυντικού, που έχει μια πολύ μακριά ιστορία και όχι απαραίτητα τόσο γυναικεία.

Βέβαια το κραγιόν παραγκωνίστηκε αναγκαστικά τα τελευταία 2-3 χρόνια λόγω του covid-19, αφού τα χείλια παρέμεναν κρυμμένα πίσω από τις προστατευτικές μάσκες, όμως με την οσονούπω αφαίρεση των μασκών θα ξαναβρεί την αίγλη του στο πεδίο του καλλωπισμού.

Πριν ξεκινήσω την εξιστόρηση του ‘κραγιόν’ την ονομασία που καθιερώθηκε στην νέα ελληνική για το αντικείμενο που βάφει τα χείλη, θέλω να σου πω πως αυτή είναι η γαλλική λέξη για το ‘μολύβι’ που επειδή κάποτε είχε αποκλειστηκά κοκκινωπές αποχρώσεις, οι γιαγιάδες μας και οι μανάδες μας το έλεγαν ‘κοκκινάδι’.

Η ιστορία του κραγιόν (του βαψίματος των χειλιών), ξεκινά πριν περίπου από 5 000 χρόνια (γύρω στο 3 500 π.Χ.) στην φημισμένη πόλη των Σουμερίων, την Ουρ, στο σύγχρονο Ιράκ, όπου υπάρχει ο τάφος της φιλάρεσκης βασίλισσας Πούμπι, (Pu-A-Bi ή Shubad ή Shudi-Ad) η οποία χρωμάτιζε έντονα τα χείλη της με μια κόκκινη σκόνη από πετρώματα και λευκό μόλυβδο.

Η φήμη της Σουμέριας βασίλισσας που έβαφε τα χείλη της, εξαπλώθηκε ανάμεσα στους ανθρώπους της και στους γειτονικούς πολιτισμούς.

Οι θαλοσσοκράτες Μινωίτες, πήραν την ιδέα και την βελτίωσαν χρησιμοποιώντας ένα πορφυρό, πολύ κόκκινο χρώμα που παράγεται από έναν αδένα στα οστρακοειδή murex.

Μέχρι το 1350 οι Μινωίτισσες αγαπούσαν να βάφουν τα χείλη τους, όπως το δείχνουν διάφορες τοιχογραφίες, σε χρώματα που θύμιζαν λουλούδια.

Από τους Σουμέριους και του Μινωίτες πάμε στους αρχαίους Αιγύπτιους όπου αιγυπτιακά ταφικά ευρήματα δεν αφήνουν καμία αμφιβολία για το ότι το μακιγιάζ και η χρήση της περούκας ήταν αναπόσπαστο μέρος της καθημερινής ζωής των ατόμων της ανώτερης τάξης.

Τα βαμμένα μάτια συνοδεύονταν από έντονα βαμμένα χείλη σε εκτυφλωτικές αποχρώσεις του πορτοκαλί, ή του έντονου φούξια, του χρυσού και φυσικά του μπλε μαύρου.

Τα χείλη περιγράφονταν έντονα με πολύ σκούρο καφέ ή μαύρο χρώμα που έσβηνε σταδιακά προς το εσωτερικό τους, στην επιφάνειά τους τοποθετούσαν σκούρο κόκκινο χρώμα.

Οι Αιγύπτιοι χρησιμοποιούσαν και ένα έντονο ρουζ, μια πολύ κόκκινη ώχρα για τα μάγουλά τους, που και τους ομόρφαινε μεν, αλλά και τους προστάτευε απ τον καυτερό ήλιο και την άμμο της ερήμου.

Στα μάγουλα, επίσης, χρησιμοποιούσαν σκούρο κόκκινο χρώμα σε συνδυασμό με τα χείλη.

Τα μαλλιά βάφονταν με κόκκινο χρώμα και πολύ συχνά χρησιμοποιούσαν περούκες άνδρες για γυναίκες.

Οι άρχοντες και τα άτομα των ανωτέρων τάξεων μπορούσαν να χρησιμοποιούν έντονα χρώματα, ενώ για τον λαό επιτρεπτές ήταν οι απαλότερες αποχρώσεις.

Στο πέρασμα των χρόνων, από την αρχή έως τη σύγχρονη εποχή, η χρήση κραγιόν υπήρξε μια διαρκώς μεταβαλλόμενη κοινωνική ένδειξη.

Ανάλογα με τη δεκαετία, τον αιώνα ή την περιοχή, το να φοράς κόκκινο κραγιόν έφερε πολλές έννοιες και συμβολισμούς: Θα μπορούσε να είναι σαγηνευτικό, ή μια διακήρυξη κοινωνικού στάτους ή μία ένδειξη πλούτου, κομψότητας, ματαιοδοξίας ή ανηθικότητας. Όλα εξαρτιόνταν από τις ιδέες που περιστρέφονταν γύρω από τις κοινωνικές συμβάσεις της εποχής.

Για παράδειγμα, κάποια στιγμή στη ρωμαϊκή ιστορία, οι άνδρες έβαφαν τα χείλη τους είτε κόκκινα είτε άλλο χρώμα.

Στην αρχαία Ελλάδα πάντως το κόκκινο χρώμα από τα χείλη υποχώρησε. Οι αρχαίες ελληνίδες βαφόντουσαν διακριτικά, όχι έντονα.

Το έντονο βάψιμο του προσώπου ήταν κατάλληλο για τις εταίρες (όπως εξάλλου συμβαίνει με τις γκέισες στην Ιαπωνία) και για τις γυναίκες ελευθέρων ηθών, οι οποίες ακόμα και σήμερα βάφονται έντονα και προκλητικά.

Από την αρχαία Ελλάδα πάμε στην αρχαία Ρώμη, όπου οι Ρωμαίες, με μεγαλύτερη και πιο ελεύθερη ζωή από τις αρχαίες Ελληνίδες, χρησιμοποιούσαν περισσότερες καλλυντικές βαφές, αλλά και χρωμα- τιστές περούκες, μέχρι τους χριστιανικούς χρόνους, οπότε λόγω της επιβαλλόμενης χριστιανικής ηθικής, η βαμμένη γυναίκα προκαλούσε το όνειδος.

Στη Βενετία, την πιο ευημερούσα πόλη της Δύσης και μακριά από την καθυστέρηση και τη φτώχεια της μεσαιωνικής Ευρώπης, οι κυρίες της υψηλής κοινωνίας φορούσαν λαμπερό ροζ στα χείλη, ενώ οι γυναίκες του λαού προτιμούσαν ένα γήινο καφεκόκκινο κραγιόν.

Η τάση των καλλυντικών φτάνει στη Βρετανία, καθυστερημένα αλλά ενθουσιάζει τόσο, που οι αυλικοί του Εδουάρδου IV, άνδρες και γυναίκες έβαφαν κατακόκκινα τα χείλη τους, ακόμα και οι δικαστικοί και οι στρατιωτικοί.

Στην ελισαβετιανή εποχή, στη διάρκεια του 16ου αιώνα, η σχέση του κραγιόν με την Εκκλησία συνέχισε να είναι ταραχώδης κι ενώ στη διάρκεια του Μεσαίωνα η Εκκλησία επέβαλε αυστηρή πολιτική κατά του κόκκινου κραγιόν, η βασίλισσα Ελισάβετ δεν έδωσε καμία σημασία στις εντολές της.

Η περιβόητη βασίλισσα Ελισάβετ η Α, ήταν λάτρης του λευκού προσώπου με έντονα κόκκινα χείλη, είχε τη δική της απόλυτα προσωπική και μυστική απόχρωση κραγιόν και λέγεται μάλιστα πως η ίδια ανακάλυψε το μολύβι χειλιών, όταν ανάμειξε χρώματα με γύψο του Παρισιού, πλάθοντας την πάστα σε σχήμα μολυβιού, και στεγνώνοντας το, στον ήλιο.

Η εμβληματική Παρθένα Βασίλισσα, ήταν τόσο αφοσιωμένη στο κραγιόν, που πίστευε ότι θα μπορούσε να την γιατρέψει όταν αρρώστησε και έβαφε κόκκινα τα χείλη της, ακόμα και στο κρεβάτι του τέλους της. Κι όμως αυτό είναι τραγική ειρωνεία καθώς τα κραγιόν της εποχής της περιείχαν την δηλητηριώδη ουσία του λευκού μόλυβδου, που όχι μόνο προκαλούσε σταδιακή δηλητηρίαση αλλά παραμόρφωνε κιόλας τα χείλη αυτής που το φορούσε.

Η βασίλισσα βρέθηκε νεκρή με αρκετό κόκκινο κραγιόν στα χείλη,

Αυτή η λατρεία του κραγιόν και η πεποίθηση πως είχε μυστηριώδεις δυνάμεις, έγιναν τέτοια μανία, στην υψηλή αγγλική κοινωνία, όπου έφτασε να χρησιμοποιείται ακόμα και ως υποκατάστατο του χρήματος!

Μετά τον θάνατό της Ελισάβετ η Εκκλησία συνέχισε να αντιμετωπίζει το κραγιόν από άποψη ηθικής εκδίδοντας και σχετικούς νόμους, θεωρώντας ότι όποια φορούσε κόκκινο κραγιόν εμπλεκόταν σε μαύρη μαγεία. 

Στην απέναντι μεριά της Μάγχης, στη Γαλλία, άνδρες και γυναίκες στην βασιλική αυλή φορούσαν έντονα κόκκινα χρώματα στα χείλη εμπνευσμένα από το μακιγιάζ που συνηθίζονταν στο θέατρο. Η τάση να φορούν κραγιόν οι ευγενείς άνδρες, έγινε το 18ο αιώνα, στυλιζαρισμένο ανδρόγυνο στιλ, με ροζ χείλη και μάγουλα.

Φτάνουμε στη περιβόητη Βικτωριανή εποχή, που θα πλήξει με δύναμη το κραγιόν και τα χρωματιστά χείλη. Η βασίλισσα Βικτώρια πενθεί, φορεί μόνο μαύρα και επιβάλει απαγόρευση σε όλη την βρετανική αυτοκρατορία στα κραγιόν, δηλώνοντας ότι το μακιγιάζ ήταν ανέντιμο και ανήθικο!

Το κραγιόν επιστρέφει θριαμβευτικά, στα τέλη του 19ου αιώνα, στο Παρίσι, χάρις στις γυναίκες ηθοποιούς που από τη σκηνή το μεταφέρουν στους δρόμους, φορώντας το πάντα και κάνοντας όλες τις γυναίκες να τις μιμηθούν.

Η θρυλική Σάρα Μπερνάρ προκάλεσε τεράστιο σκάνδαλο τη δεκαετία του 1880, όταν φόρεσε κατακόκκινο κραγιόν τόσο στην σκηνή όσο και στη ζωής της.

Το κραγιόν, η έκφραση της θηλυκότητας, συνδυάστηκε σύντομα, με τα κινήματα για τα δικαιώματα των γυναικών.

Οι σουφραζέτες, όπως οι κορυφαίες τους Ελίζαμπεθ Κάντι Στάντον και Σαρλότ Πέρκινς Γκίλμαν, ζητώντας δικαίωμα ψήφου και ισότητα, κάνουν τον κραγιόν ένα απενοχοποιημένο σύμβολο της γυναικείας χειραφέτησης.

Εκεί, στην αλλαγή του νέου αιώνα, τις αρχές του 20ου, μια νέα εφεύρεση έρχεται να επικρατήσει στην υφήλιο. Ο κινηματογράφος!

Τα μεγάλα αστέρια του Χόλυγουντ βάφουν έντονα τα χείλη τους για να δώσουν την εντύπωση του κόκκινου στον ασπρόμαυρο κόσμο της μεγάλης οθόνης, ενώ με την έλευση του έγχρωμου κινηματογράφου οι μεγάλες σταρ καθιερώνουν τις αγαπημένες τους κόκκινες αποχρώσεις στα κραγιόν εξαπλώνοντάς τες σαν επιδημία στον κόσμο της μόδας.

Εν τω μεταξύ έχει έλθει και ο Β’ παγκόσμιος πόλεμος.

Κατά τη διάρκεια του πολέμου, όπως είναι λογικό, η παραγωγή κραγιόν στην Ευρώπη σχεδόν εξαφανίστηκε, αλλά για τις Αμερικανίδες το κραγιόν έγινε απαραίτητο  και λανσαριζόταν ως σύμβολο γενναιότητας και ενθάρρυνσης των γυναικών ενάντια στον κίνδυνο.

Οι νοσηλεύτριες και όσες γυναίκες υπηρετούσαν στον στρατό είχαν την επίσημη απόχρωση τους το Montezuma Red, ένα κόκκινο που ταίριαζε με τις χακί στρατιωτικές στολές τους.

Εδώ φαίνεται πως τελειώσαμε με την εξιστόρηση του κόκκινου κραγιόν, πλην όμως δεν αναφερθήκαμε παρά μόνο γενικότερα στην ιστορία του στον αποκαλούμενο «δυτικό κόσμο».

Δεν μιλήσαμε ακόμα για τους ερυθρόδερμους της Αμερικής στους οποίους το βάψιμο του προσώπου ήταν σημαντικό μέρος του πολιτισμού τους, όπου κάθε φυλή είχε τον δικό της τρόπο βαψίματος και όπου γενικά το κόκκινο ήταν το χρώμα του πολέμου.

Ούτε για την Κίνα, όπου οι Κινέζες, για να αποκτήσει το δέρμα τους λάμψη και φωτεινότητα έβαφαν άσπρο το πρόσωπό τους, ενώ σε μεγάλη επιφάνεια στα μάγουλα και σε μικρότερη στο μέτωπο, απλωνόταν κόκκινο χρώμα σε ένδειξη υγείας.

Δεν σου μίλησα ούτε για την Ιαπωνία όπου το παραδοσιακό βάψιμο μιας γκέισας αποτελείται από μια παχιά λευκή βάση με κόκκινο κραγιόν και κόκκινες και μαύρες αποχρώσεις γύρω από τα μάτια και τα φρύδια.

Το βάψιμο διαφέρει ανάμεσα στις γκέισες και τις γκέικο (μαθητευόμενες) και ανάλογα με την ηλικία τους, αλλά και με το που πρόκειται να παρευρεθούν.

Μάλιστα στην εκμάθηση των γκέικο περιλαμβάνεται και η εξάσκηση του πώς να τρώνε με hashi (chopsticks) ένα κομμάτι κάτασπρου τοφού περνώντας το ανάμεσα από τα κατακόκκινα βαμμένα χείλη τους χωρίς να το λερώσουν με το κοκκινάδι τους.

Αρκετά όμως όσα είπαμε έως εδώ για το κραγιόν γιατί έχω να σου μιλήσω ακόμα για το κόκκινο βερνίκι νυχιών και το κόκκινο ρουζ.

Επανερχόμαστε λοιπόν!

 

 


is | Topic: βάψιμο ανθρώπου, Κοινωνική ζωή και χρώματα, κόκκινο, Συνέντευξη με τα χρώματα | Tags: None

2 Comments, Comment or Ping

  1. 1

    Καλή Χρονιά Πάνο! Με φώς, χρώμα και αγάπη! Ευχαριστούμε  για την 'Ελεγεία των χρωμάτων' που μας προσφέρεις τόσο  εμπεριστατωμένη. Πόσο θα ήθελα να έχω όλες τιςα ναρτήσεις σου σε ένα βιβλίο, δίσκο η ο,τι άλλο επιλέξεις. 

     

     

     

     

     

     

    15 Apr
  2. admin

    2

    Καλή Χρονιά επίσης Νίκη!
    Ο μόνος τρόπος που σκέφτομαι για να συγκεντρώσεις τις αναρτήσεις μου είναι να τις κάνεις μία – μία copy – paste είτε από τον χρωματόκοσμο είτε από το ίδιο το site μου, όπου υπάρχουν όλες. Εάν δυσκολεύεσαι μπορώ να σου εξηγήσω αναλυτικά τον τρόπο. Για βιβλίο δεν υπάρχει προοπτική, όσο για δίσκο ή στικ το βλέπω κάπως δύσκολο γιατί ο όγκος των αναρτήσεων είναι αρκετά μεγάλος.
    Σ’ ευχαριστώ για τις ευχές και τα ενθαρρυντικά σου λόγια ως προς την “Ελεγεία των χρωμάτων”.
    Πάνος.

    15 Apr

Reply to “Συνεντευξη με τα χρωματα [ρβ΄]: το κόκκινο κραγιόν”