Συνεντευξη με τα χρωματα [ρλε΄]: Απο τον κυανο στα μπλε
Η «Συνέντευξη με τα χρώματα» είναι μια προσπάθεια τακτοποίησης των όσων έχουν ειπωθεί (και θα ειπωθούν) για τα χρώματα, σε μια σειρά, ας πούμε, εύπεπτης διδακτικής ύλης, για όλους όσοι θέλετε να «μάθετε» τα χρώματα και τον κόσμο τους.
Η σειρά έχει την μορφή μιας υποτιθέμενης, διδακτικής, συνέντευξης των χρωμάτων προς τον άνθρωπο.
Συνέντευξη με τα χρώματα
[ρλε΄]
Από τον Κύανο στα Μπλε
[ε΄]
-Συνεχίζω, εγώ το μπλε χρώμα, με τις ονομασίες μου.
Σου είπα για άλλη μια φορά για το γαλανό, την ονομασία της ανοιχτής απόχρωσης μου, που πιθανόν να σχετίζεται -όπως σου ανέφερα αρκετά προηγουμένως- με το γάλα, όπως παρομοίαζαν την ήρεμη ακυμάτιστη θάλασσα οι αρχαίοι Έλληνες, και σου έκανα αναφορά στον μύθο της Νηρηίδας Γαλάτειας.
Μείναμε στο ερώτημα ‘τί είναι η λέξη κύανος;’
Το θέμα του κύανου σου το ξεκαθάρισα από την αρχή της ομιλίας μου στην συνέντευξη για το χρώμα μου (μπλε α΄κεφ.) με βάση μελέτης στα Ομηρικά έπη, όπου φαίνεται πως εκεί ο κύανος δεν αναφέρεται σε χρώμα αλλά σε κάποιο κράμα μετάλλου. Επαναλαμβάνω λοιπόν:
«Κύανος στα αρχαία ελληνικά ήταν ένα είδος μετάλλου, μάλλον ένα κράμα μετάλλου που είχε βαθύχρωμο μολυβί χρώμα το οποίο αντανακλούσε μια μπλε ανταύγεια, όπως τις γαλαζωπές – μπλε αποχρώσεις με τις οποίες κάποια μαύρα μαλλιά αντανακλούν το περισσό φως που πέφτει επάνω τους.
Αυτό εξάγεται από την μελέτη των Ομηρικών επών, όπου το κυανόν δεν αναφέρεται σαν χρώμα, αλλά σαν μεταλλικές κατασκευές, σε μαλλιά και τρίχες και σε βαθύχρωμα σύννεφα».
Οι λέξεις κυανούς και γλαυκός, χωρίς αρχικά να σημαίνουν μπλε, κατέληξαν στην νεοελληνική καθαρεύουσα να χρησιμοποιούνται για να εκφράσουν, το μεν κυανούν, το μπλε σκούρο χρώμα, το δε γλαυκόν, το ανοιχτό γαλάζιο χρώμα.
Για το τί σήμαινε αρχικά ‘κυανούν’ το είπαμε ήδη, το δε ‘γλαυκόν’
σήμαινε φωτεινός, αστραποβόλος, χωρίς να υπαινίσσεται καν το γαλανό χρώμα.
Όμως επειδή αναφέρεται σε αρχαία κείμενα σε ανοιχτόχρωμα λαμπερά μάτια, πολλοί μεταφραστές το ταύτισαν με τα γαλάζια μάτια, ενώ τα γλαυκά μάτια μπορεί να ήταν γκρίζα, ή φωτεινά μελιά, ή ανοιχτοπράσινα, ή γαλαζοπράσινα…. Οπότε σε πολλές μεταφράσεις
αυθαίρετα το κυανούν μεταφράζεται σαν γαλανό και όχι σαν φωτεινό.
Σαν κυανό (cyan) στην εποχή μας, αναφέρεται πλέον η συγκεκριμένη γαλάζια, σχεδόν τυρκουάζ απόχρωση του μπλε που είναι παράγωγο χρώμα του συστήματος RGB (παράγεται από την μείξη μπλε και πράσινων ακτινοβολιών) και είναι το ένα από τα τρία βασικά χρώματα του συστήματος μείξης χρωμάτων CMYΚ, σύστημα που χρησιμοποιείται κατά κύριο λόγο στις έγχρωμες τυπογραφικές εκτυπώσεις.
Το κυανός = μπλε έχει εισχωρήσει στην νεοελληνική καθαρεύουσα αλλά δεν χρησιμοποιείται στην καθομιλουμένη όπου χρησιμοποιούμε κατά κόρον τις λέξεις μπλε, μπλου ακόμα και μπλαβής στην δημοτική.
Το καθαρευουσιάνικο ‘κυανό’ το μεταχειριζόμαστε συνήθως σε λογότυπα, όπως π.χ. κυανούς σταυρός ή σαν σύνθετο σε διάφορες λέξεις, κυρίως σε ιατρικούς όρους όπως κυάνωση, κυανοδερμία, κυανοπάθεια κ.α.
Επίσης το χρησιμοποιούμε αναφερόμενοι σε γενειάδες όπως τον κυανοπώγωνα.
Το ανοιχτόχρωμο / φωτεινό μπλε συνήθως το λέμε γαλανό ή γαλάζιο που εκτός από την προέλευση του από το γάλα, άλλοι υποστηρίζουν πως το γαλάζιο προέρχεται από το ορυκτό κάλαις από το οποίο εξάγομε αυτό το χρώμα.
Παρομοίως σε άλλες γλώσσες η ονομασία του ανοιχτού μπλε χρώματος προέρχεται από το ορυκτό αζουρίτης, έτσι έχουμε το αζούρ σε λατινικές γλώσσες και το άζραα στα αραβικά.
Όσο για το τυρκουάζ (αυτό το γαλαζοπράσινο χρώμα) η ονομασία του σημαίνει ‘τούρκικο μπλε’.
Λέγεται πως σε κάποια περίοδο της Οθωμανικής αυτοκρατορίας οι μουσουλμάνοι υπήκοοι δια νόμου έπρεπε να φορούν γαλάζια φέσια, οι χριστιανοί κόκκινα και οι εβραίοι κίτρινα.
Η έννοια του μπλε χρώματος είναι σχετικά νέα στην ελληνική και σχεδόν σε όλες τις γλώσσες του κόσμου, οπότε έχουν ελλιπές ή φτωχότατο λεξιλόγιο αναφορικά με αυτό το χρώμα.
Υπάρχουν αρκετές γλώσσες, όπως σου είπα και προηγουμένως, που ακόμα και σήμερα χρησιμοποιούν τις ίδιες ονομασίες τόσο για το μπλε, όσο και για το πράσινο χρώμα.
Είναι λοιπόν κατανοητό ότι για τους παραπάνω λόγους και η ελληνική γλώσσα είναι αρκετά φτωχή σε ονομασίες για το μπλε χρώμα.
Ακόμα κι αυτή η λέξη ΜΠΛΕ που χρησιμοποιούμε σήμερα για την απόδοση των χρωμάτων αυτής της βασικής χρωματικής ομάδας είναι αρκετά πρόσφατη και φυσικά ξενόφερτη στην ελληνική γλώσσα. Προέρχεται από την παλαιά γαλλική λέξη bleu που είχε τη ρίζα της στην αρχαία γερμανική blao, η οποία είχε και άλλες έννοιες πέραν αυτής του χρώματος.
Επίσης έχουμε τους προσδιορισμούς για διάφορες αποχρώσεις του μπλε χρώματος όπως το navy blue (μπλε του ναυτικού), bleue noir (σκούρο, σχεδόν μαύρο μπλε), royal blue (βασιλικό μπλε), bleu electric (ηλεκτρικό μπλε), το ουλτραμαρίν (το πέρα από την θάλασσα μπλε) και το πρωσικό μπλε.
Τα πράγματα στην γλώσσα μας είναι αρκετά δύσκολα ως προς τα ρήματα γιατί δεν υπάρχει στην ελληνική μονολεκτικό ρήμα που να σημαίνει γίνομαι μπλε ή κάνω κάτι μπλε, εκτός από το σπάνια μεταχειριζόμενο «κυανίζω».
Συνήθως λέμε: είμαι μπλε, γίνομαι μπλε, ή μπλαβιάζω και συνηθισμένη είναι η έκφραση «μπλάβιασε από το κρύο».
admin is | Topic: κυανό, μπλε, Συνέντευξη με τα χρώματα | Tags: None
No Comments, Comment or Ping
Reply to “Συνεντευξη με τα χρωματα [ρλε΄]: Απο τον κυανο στα μπλε”