xromata.com


Συνεντευξη με τα χρωματα [Ϟη΄]: Κοκκινες βαφες (2)

 

Η «Συνέντευξη με τα χρώματα» είναι μια προσπάθεια τακτοποίησης των όσων έχουν ειπωθεί (και θα ειπωθούν) για τα χρώματα, σε μια σειρά, ας πούμε, εύπεπτης διδακτικής ύλης, για όλους όσοι θέλετε να «μάθετε» τα χρώματα και τον κόσμο τους.

Η σειρά έχει την μορφή μιας υποτιθέμενης, διδακτικής, συνέντευξης των χρωμάτων προς τον άνθρωπο.

 

 

 

Συνέντευξη με τα χρώματα

[Ϟη΄]

 

Κόκκινες βαφές (μέρος 2ο)

 

Ρουβία η βαφική (ριζάρι)

και Κόκκινος μόλυβδος

[ιε´]

 

-Επί του βήματος της συνέντευξης και πάλιν, εγώ το Κόκκινο χρώμα, για να συνεχίσω το θέμα με τις βαφές που αποδίδουν το χρώμα μου, όπως περίπου τις ανακάλυψες και χρησιμοποίησες Άνθρωπε κατά την ιστορία σου.

Αναφέρθηκα προηγουμένως σε δυο από τις βαφές αυτές, την κόκκινη ώχρα και το κιννάβαρι, ενώ θα συνεχίσω τώρα με το ριζάρι ή ερυθρόδανο, ή όπως αποκαλείται πιο επίσημα ‘ρουβία η βαφική’.

 

Ριζάρι

Το ριζάρι είναι μια λάκα… ναι, ναι, θα σου εξηγήσω γιατί θα ακούσεις πολλές φορές τον όρο ‘λάκα’, εδώ στην συνέντευξη όταν θα αναφερόμαστε σε ορισμένες βαφές.

Ο βαφικός όρος λάκα προέρχεται από την αγγλική λέξη lake= λίμνη, που όσον αφορά στα χρώματα εννοείται ως πολτός, παχύρευστη υγρή βαφή.

Το ριζάρι λοιπόν είναι μια λάκα που προέρχεται από το εκχύλισμα της ρίζας του φυτού madder (rubia tintorum = ρουβία η βαφική, ή άλλως ερυθρόδανο, ή ριζάρι)), του οποίου η κύρια χρωστική ουσία είναι η αλιζαρίνη συν πουρπουρίνη η οποία όμως (η πουρπουρίνη)* έχει το ελάττωμα να εξασθενίζει ‘όταν εκτίθεται στο φως.

Παρ’ αυτά, το ριζάρι είναι μία από τις πιο σταθερές φυσικές χρωστικές ουσίες.

[*Η πουρπουρίνη και η αλιζαρίνη απομονώθηκαν από τη ρίζα της ρουβίας από τον Pierre Robiquet και τον Colin, δύο Γάλλους χημικούς, το 1826].

Η ρουβία καλλιεργήθηκε για την παραγωγή βαφής από την αρχαιότητα, από δε το 1500 π.Χ. και στην κεντρική Ασία.

Η παραγόμενη από το φυτό ερυθρόδανο (ρουβία η βαφική) βαφή ήταν σε χρήση από τους αρχαίους Αιγυπτίους για τον χρωματισμό κλωστοϋ- φαντουργικών προϊόντων και χρησιμοποιείται συνεχώς μέχρι σήμερα.

Οι βαφές που προέρχονται από το εκχύλισμα της ρίζας του φυτού ερυθρόδανου (ρουβία η βαφική) χρησιμοποιήθηκαν εκτός από τους αρχαίους Αιγύπτιους και από τους Έλληνες και τους Ρωμαίους για την βαφή κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων.

Ύφασμα βαμμένο από εκχύλισμα ριζαριού βρέθηκε στον τάφο του Τουταγχαμών καθώς και στα ερείπια της Πομπηίας και της αρχαίας Κορίνθου.

Η ρουβία η βαφική εισάχθηκε στην Ευρώπη από τους Σταυροφόρους, όπου καλλιεργήθηκε σε αρκετά μεγάλη κλίμακα μέχρι τον 13ο αιώνα, , αλλά δεν υπάρχουν στοιχεία για τη χρήση του χρώματος αυτού στην μεσαιωνική ή αναγεννησιακή ζωγραφική.

Κατά τον Μεσαίωνα, ο Καρλομάγνος ενθάρρυνε την καλλιέργεια της ρουβίας της βαφικής, η οποία ευδοκίμησε ιδιαίτερα στα αμμώδη εδάφη των Κάτω Χωρών και έγινε ένας σημαντικός πόρος της τοπικής οικονομίας.*

[*εξ ίσου σημαντικός πόρος ήταν και για τα Αμπελάκια της Λάρισας, όπου ο συνεταιρισμός των Αμπελακίων κατά τα τέλη του 18ου αώνα, θεωρείται ο πρώτος παγκοσμίως]

Το Madder lake (η βαφή από ριζάρι) χρησιμοποιήθηκε ευρύτερα τον 18ο και 19ο αιώνα, αν και ποτέ τόσο εκτεταμένα όσο οι λάκες με το ρουμπινί χρώμα που παράγονταν από τα έντομα kermes, cochineal (κοχενίλλη).

Το Madder lake χρησιμοποιήθηκε στο παρελθόν σε μεγάλες ποσότητες για βαφή υφασμάτων και ήταν το χρώμα των γαλλικών στρατιωτικών ρούχων.

Η καλλιέργεια της ρίζας του madder (ριζάρι) έπαψε, περιορίστηκε μετά από την ανακάλυψη μιας συνθετικής μεθόδου για την παρασκευή αλιζαρίνης που ανακαλύφθηκε από τους Γερμανούς χημικούς, Graebe και Liebermann, το 1868 κατοχυρωμένη με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας στην Αγγλία το ίδιο έτος

Η τεχνητή σύνθεση της αλιζαρίνης προκάλεσε την ταχεία πτώση και σχεδόν τη συνολική εξαφάνιση της καλλιέργειας της ρουβίας της βαφικής.

Ο χημικός τύπος της είναι C14H8O4, C14H8O5

Δεν θεωρείται τοξική και είναι μια από τις πιο σταθερές χρωστικές βαφής υφασμάτων.

 

Κόκκινος μόλυβδος (red lead):

Ο κόκκινος μόλυβδος, ή μίνιο, είναι ένα άλλο εξαιρετικά τοξικό χρώμα που πιθανόν να κατασκευάστηκε για πρώτη φορά από τους Κινέζους κατά τη δυναστεία των Χαν. Στην πραγματικότητα, θεωρείται μία από τις πρώτες τεχνητές χρωστικές, καθώς φτιάχνεται με το ψήσιμο λευκού μολύβδου. Όσο περισσότερο ψηνόταν ο λευκός μόλυβδος, τόσο πιο πορτοκαλί-κόκκινος γινόταν.

Λιγότερο ακριβό από τη χρωστική ουσία φτιαγμένη από κιννάβαρι, χρησιμοποιήθηκε ευρέως σε μεσαιωνικά χειρόγραφα, καθώς και σε περσικές και ινδικές μικρογραφίες.

Οι βαφές που προέκυπταν από το οξείδιο του μολύβδου χρησιμοποιήθηκαν από τους αρχαίους Έλληνες, τους Ρωμαίους, τους μεσαιωνικούς Ευρωπαίους και μετέπειτα, έως τον 19ο αιώνα, ενώ στον 20ο αιώνα έπαψε να παράγεται σαν βαφή για καλλιτέχνες λόγω της τοξικότητάς της, αλλά και του αμαυρώματός της με την πάροδο των ετών.

Λόγω της φωτεινότητάς του ήταν ένα από τα αγαπημένα χρώματα των Βυζαντινών και των Περσών και χρησιμοποιήθηκε ευρέως στα ευρωπαϊκά μεσαιωνικά χειρόγραφα και σε πίνακες ζωγραφικής.

Το χρώμα του κόκκινου μόλυβδου είναι γνωστό και με την ονομασία μίνιο, προερχόμενη από την ονομασία του ποταμού ‘Μίνιο’, (rio Minho) του μεγαλύτερου ποταμού της ισπανικής Γαλικίας.

Επειδή, λόγω της φωτεινότητάς του, το χρησιμοποιούσαν πολύ στις μικρογραφίες που διακοσμούσαν μεσαιωνικά χειρόγραφα, προέκυψε το λατινικό ρήμα ‘miniare’ και από αυτό η λέξη μινιατούρα, οι καλλιτέχνες δε που ζωγράφιζαν σε μεσαιωνικά χειρόγραφα ήταν γνωστοί ως μινιατουρίστες.

Στην Ευρώπη είχε χρησιμοποιηθεί κυρίως σε πίνακες και ζωγραφική χειρογράφων και λιγότερο σε τοιχογραφίες και ξυλογραφίες ενώ αντιθέτως χρησιμοποιήθηκε ευρέως για τοιχογράφηση από τους Κινέζους και κεντρικούς Ασιάτες.

Ο Vincent van Gogh ήταν γνωστός ως λάτρης του κόκκινου μολύβδου, τον οποίο χρησιμοποιούσε εκτενώς στα έργα τέχνης του.

Δυστυχώς, το κόκκινο αυτό ξεθωριάζει με την πάροδο του χρόνου από την έκθεση του στο φως, προκαλώντας το κόκκινο στους πίνακές του να εξασθενεί.

Σήμερα χρησιμοποιείται σαν έντονη κόκκινη ή πορτοκαλί χρωστική ουσία στην κατασκευή μπαταριών, σε γυαλιά και υαλοπίνακες μολύβδου (μολυβδύαλος) και σαν αστάρι ανθεκτικό στην σκουριά.

 


is | Topic: βαφές, κόκκινο, Συνέντευξη με τα χρώματα, χρωστικές | Tags: None

No Comments, Comment or Ping

Reply to “Συνεντευξη με τα χρωματα [Ϟη΄]: Κοκκινες βαφες (2)”