xromata.com


Επιθετα για το μωβ και το πορτοκαλί

 

Η λεκτική καταγωγή των αρχαίων και σύγχρονων ελληνικών χρωματικών επιθέτων

 

Επίθετα για το μωβ και το πορτοκαλί χρώμα

 

Αυτή είναι μια σειρά άρθρων για να εξετάσουμε την προέλευση των επιθετικών προσδιορισμών της ελληνικής γλώσσας που χαρακτηρίζουν τις διάφορες χρωματικές έννοιες.

Μετά το άσπρο – μαύρο, το κόκκινο, το πράσινο, το κίτρινο και το μπλε, σειρά έχουν τα υπόλοιπα παράγωγα χρώματα, ήτοι τα μωβ και πορτοκαλί, ενώ θα ρίξουμε, μελλοντικά σε κάποια άλλη ανάρτηση, μια σύντομη ματιά στο καφέ και στο ροζ.

Το μωβ χρώμα ονομαζόταν από την αρχαιότητα ιώδες, δηλαδή το χρώμα που μοιάζει με το χρώμα του άνθους ΙΟΝ, όπου ίον είναι η αρχαία ονομασία της βιολέτας (viola odorata), η οποία στα τουρκικά λέγεται μενεξές.

 

 

Επομένως τα επίθετα ιώδης, βιολετής και μενεξεδής έχουν πάρει την ονομασία τους αντιστοίχως από την ελληνική, την λατινική και την τουρκική γλώσσα όπου και στις τρεις περιπτώσεις σημαίνουν το ίδιο πράγμα, δηλαδή το χρώμα που έχουν τα πέταλα αυτού του λουλουδιού (όπως αποκαλείται στις τρεις διαφορετικές αυτές γλώσσες).

 

 

Η ελληνική όμως ονομασία του «ιώδης», τον πρώτο καιρό της χρήσης της είχε και άλλες έννοιες πέρα από την χρωματική απόδοση και την ρομαντική αναγωγή στο χρώμα και το βαθύ άρωμα του γνωστού λουλουδιού.

ΙΩΔΕΣ κατά τον Θεόφραστο είναι το «όμοιον προς σκωρίαν», ενώ σαν δριμύ και πικρό αναφέρεται από τον Ιπποκράτη (Π αρχ. Ιατρ. 16).

Το Ιώδες είχε επίσης και την έννοια του δηλητηριώδους (Αθην. 41 Δ), αλλά και του φθόνου (Πλουτ. 2, 565 c).

 

 

 

 

Ο ΠΟΡΤΟΚΑΛΟΧΡΟΥΣ ή πορτοκαλής, σαν χρωματική έννοια, αλλά και σαν ονομασία, έφθασε αρκετά αργά στην ζωή μας, τόσο την δική μας, όσο και των άλλων λαών, κυρίως των ευρωπαϊκών.

 

 

Ο συσχετισμός και επιθετικός προσδιορισμός αυτού του χρώματος με το ομώνυμο φρούτο είναι άρρηκτος. Το περίεργο είναι ότι ενώ η ονομασία είναι λατινικής προέλευσης (από το portus cale = ζεστό λιμάνι) επεκράτησε ως τέτοια στην ελληνική, αραβική και τουρκική γλώσσα και όχι στις λατινικές.

 

 

Το φρούτο, και κατ’ επέκταση το αντίστοιχο χρώμα, πήρε την ονομασία του  από το σημείο εισαγωγής του, που δεν ήταν άλλο από την σημερινή Πορτογαλία που και αυτή οφείλει την ονομασία της στην ίδια ρίζα.    

 

 

 


is | Topic: εννοιολογία, μωβ, Πορτοκαλί | Tags: None

No Comments, Comment or Ping

Reply to “Επιθετα για το μωβ και το πορτοκαλί”